Uchylenie kary nagany nałożonej na pracownika - procedura i podstawy do zastosowania kary porządkowej wobec pracownika

Sąd Rejonowy w Lublinie uchylił karę z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracownika nałożoną przez pracodawcę na klienta kancelarii nie znajdując podstaw do jej zastosowania.

Stan faktyczny sprawy o uchylenie kary nagany

Klient Kancelarii Radcy Prawnego Daniel Paul był zatrudniony na stanowisku kierownika działu zabudowy, podlegającym prezesowi zarządu dużej spółki.

Przybliżając pokrótce okoliczności w jakich została nałożona kara na klienta kancelarii wskazać należy, iż w okresie kiedy to jego bezpośredni przełożony przebywał na urlopie nasz klient odbył spotkanie z dyrektorem finansowym spółki dotyczące „wysłania” wszystkich pracowników działu na urlop wypoczynkowy w wyznaczonym przez spółkę okresie. W czasie spotkania dyrektor finansowy spółki przekazał również polecenie prezesa zarządu Spółki o zamknięciu na okres urlopowy magazynu oraz przekazania kluczy do magazynu dyrektorowi finansowemu spółki i radcy prawnemu obsługującemu spółkę.

Ponieważ dyrektor finansowy nie był bezpośrednim przełożonym naszego klienta, zaś wartość materiałów znajdujących się w magazynie wynosiła ok. 4 milionów zł, klient kancelarii podjął próby telefonicznego skontaktowania się prezesem zarządu, aby potwierdzić treść polecenia dotyczącego przekazania kluczy do magazynu dyrektorowi finansowemu i radcy prawnemu, jednak nie uzyskał połączenia. Postanowił więc wysłać do prezesa spółki – osoby nadzorującej działania handlowe międzynarodowej Spółki, w której był zatrudniony nasz klient, e-maila z prośbą o potwierdzenie tego polecenia.

Następnego dnia nasz klient ponownie spotkał się z dyrektorem finansowym i radcą prawnym, a także zastępcą kierownika magazynu. Jednak w związku z tym, że do tej pory nie otrzymał prezesa spółki potwierdzenia polecenia przekazania kluczy do magazynu, odmówił ich wydania, zaś o zaraz po spotkaniu wysłał do prezesa zarządu kolejnego e-maila z ponowną prośbą o jasne i czytelne instrukcje co do dalszego działania.

Tego samego dnia, w godzinach popołudniowych, prezes zarządu spółki przesłał do naszego klienta pismo wzywające do pisemnego wyjaśnienia w sprawie odmowy wykonania polecenia zamknięcia magazynu i pomieszczeń wynajmowanych przez Sp. z o.o. oraz przekazania do nich kluczy, które to polecenie zostało wydane jak to określił prezes spółki „w jego imieniu” przez dyrektora finansowego.

W odpowiedzi zatem, nasz klient wyjaśnił przebieg spotkań wskazując, iż dyrektor finansowy wielokrotnie informował go, że nie jest jego bezpośrednim przełożonym, zaznaczając jednocześnie, iż prosił prezesa o potwierdzenie tego polecenia nie otrzymując odpowiedzi. Stąd też nie przekazał kluczy do magazynu.

W tym samym dniu, w godzinach popołudniowych, klient naszej kancelarii otrzymał od prezesa zarządu wiadomość mailową, stanowiącą odpowiedź na jego poprzednie maile z prośbą o instrukcje, zawierającą polecenie natychmiastowego zamknięcia magazynu i przywiezienia wszystkich kluczy łącznie z oświadczeniem, że magazyn jest zamknięty i wszystko zabezpieczone i przekazanie dyrektorowi finansowemu. Po otrzymaniu tej wiadomości nasz klient niezwłocznie przekazał klucze do magazynu zgodnie z tym poleceniem. Następnie przesłał do prezesa wyjaśnienia dotyczące przekazania kluczy do magazynu.

Obrazek na blogu w artykule na temat uchylenia kary z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracownika

Po kilku dniach, pracodawca podjął decyzję o ukaraniu pracownika karą porządkową nagany, zawiadamiając go o jej wymierzeniu ze wskazaniem, że przyczyną zastosowania kary porządkowej jest niewykonanie przez niego polecenia zamknięcia pomieszczeń wynajmowanych przez spółkę wydanego w imieniu prezesa przez dyrektora finansowego co zdaniem prezesa stanowiło naruszenie obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego dotyczących organizacji i porządku w procesie pracy.

Klient kancelarii w terminie wniósł sprzeciw od wymierzonej kary porządkowej, po czym pracodawca zwrócił się do Organizacji Związku Zawodowego o zajęcie stanowiska w sprawie ukarania naszego klienta karą porządkową nagany, podając przyczyny jej zastosowania i informując, że nie zamierza uwzględnić sprzeciwu złożonego przez pracownika. Organizacja związkowa zaś wniosła sprzeciw. Ostatecznie pracodawca postanowił odrzucić sprzeciw naszego klienta i podtrzymać decyzję o ukaraniu.

Jak odwołać się od kary nagany?

Zgodnie z przepisem art. 112 § 2 k.p. – jeżeli zastosowanie kary porządkowej nastąpiło z naruszeniem prawa – pracownik, który wcześniej wniósł sprzeciw do pracodawcy, może wystąpić do sądu pracy o uchylenie nałożonej na niego kary porządkowej. Podkreślić przy tym trzeba, że podstawą wystąpienia do sądu (i wcześniej sprzeciwu) może być tylko zarzut naruszenia prawa przy ukaraniu – zastosowaniu kary. Przez „naruszenie prawa przy zastosowaniu kary” należy zaś rozumieć zarówno brak podstaw materialnych do jej nałożenia, jak i naruszenie procedury stosowania kar porządkowych wobec pracowników.

Pracownik, który wcześniej wniósł sprzeciw do pracodawcy, może wystąpić do sądu pracy o uchylenie nałożonej na niego kary porządkowej

Jak wygląda procedura stosowania kar porządkowych wobec pracowników?

Analizując ustalone okoliczności zastosowania wobec klienta kancelarii kary nagany, stwierdzić należy, że z punktu widzenia trybu stosowania wobec pracowników kar porządkowych – nie nastąpiło naruszenie obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa pracy (art. 108-112 k.p.). Kara została zastosowana z zachowaniem terminu wskazanego w art. 109 § 1 k.p. (kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia), po złożeniu przez pracownika wyjaśnień, czego wymaga przepis art. 109 § 2 k.p. (kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika), a zastosowany rodzaj kary mieści się w katalogu kar z art. 108 k.p. (o czym poniżej).

Co jeśli pracodawca zachował tryb nakładania kary i nie naruszył w tym zakresie przepisów?

W sprawie naszego klienta, w związku z brakiem naruszenia procedury nakładania kary na pracownika, rozważenia wymagało, czy istniały podstawy do zastosowania kary porządkowej.

Kiedy pracodawca może nałożyć karę porządkową?

Jak wynika z treści art. 108 § 1 i 2 k.p., pracodawca może stosować kary porządkowe wyłącznie za tzw. przekroczenia porządkowe, którymi są:

nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,
nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych,
nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy, usprawiedliwiania nieobecności w pracy,
opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Pracodawca może stosować kary porządkowe wyłącznie za tzw. przekroczenia porządkowe. Art. 108 § 1 i 2 k.p.

Podkreśla się przy tym, że art. 108 k.p. zawiera zamknięty katalog okoliczności (przekroczeń porządkowych) uzasadniających odpowiedzialność porządkową pracownika.

Czy zastosowanie kary nagany wobec klienta było usprawiedliwione?

Za podstawę wymierzenia kary porządkowej można uznać niewykonanie przez pracownika polecenia służbowego dotyczącego pracy, o ile kwalifikuje się jako naruszenie ustalonego porządku, o jakim mowa w art. 108 k.p. (p. wyrok SN z 27 lipca 1990 roku I PRN 26/90). Można zaś przyjąć, że objęte sporem w niniejszej sprawie polecenie pracodawcy taką kwalifikację spełnia.

Co jednak istotne, zgodnie z treścią art. 111 k.p. pracodawca przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu kary porządkowej jest zobowiązany rozważyć istnienie po stronie pracownika winy w naruszeniu tak określonych obowiązków porządkowych. W literaturze prawa pracy wskazuje się przy tym, że przepis ten z jednej strony wprowadza zawinienie jako przesłankę odpowiedzialności porządkowej pracownika, a z drugiej strony – formułuje sui generis dyrektywę stosowania kar porządkowych (p. W. Perdeus w: Kodeks pracy. Komentarz pod red. K. W. Barana, Warszawa 2020, s. 933).

Odpowiedzialność porządkowa pracownika - wina umyślna a nieumyślna

Wina jest zatem elementem struktury deliktu pracowniczego, koniecznym do pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności porządkowej i w jej efekcie zastosowania kary. Pojęcie to należy zaś rozumieć podobnie jak w prawie karnym, a więc jako niewłaściwe nastawienie psychiczne pracownika do jego obowiązków porządkowych. Dla przyjęcia winy umyślnej wymagane jest wystąpienie zamiaru naruszenia przepisów porządkowych (zamiar bezpośredni), bądź też przewidywania możliwości ich naruszenia i jednocześnie godzenia się na to (zamiar ewentualny). Z kolei przypisanie winy nieumyślnej jest uzasadnione w przypadku niedbalstwa lub lekkomyślności pracownika. Brak możliwości przypisania pracownikowi tak rozumianej winy wyklucza natomiast podjęcie decyzji o zastosowaniu kary porządkowej. Jednocześnie okolicznościami wyłączającymi winę, które pracodawca także ma obowiązek wziąć w tym kontekście pod uwagę, jest nieudolność, błąd lub stan wyższej konieczności.

Analizując ustalone w toku procesu okoliczności zarzuconej klientowi kancelarii odmowy wykonania polecenia pracodawcy stwierdzić natomiast trzeba, że nie ma podstaw do przypisania mu w tym zakresie winy. Niewątpliwie bowiem wszystkie działania naszego klienta od uzyskania pierwszej informacji o poleceniu przekazania kluczy do magazynu od dyrektora finansowego spółki, który nie był jego bezpośrednim przełożonym, zmierzały do uzyskania potwierdzenia tego polecenia przez bezpośredniego przełożonego, a niezwłocznie po uzyskaniu takiego potwierdzenia – polecenie to wykonał. Co więcej, nasz klient nie poprzestał na pierwszej nieudanej próbie kontaktu telefonicznego z bezpośrednim przełożonym, lecz podjął następne, w tym korespondencję mailową. Należy przy tym uznać, że w ten właśnie sposób dołożył jednocześnie należytej staranności w sprawowaniu powierzonej mu dotąd pieczy nad zgromadzonym w magazynie mieniem pracodawcy.

Jak już wyjaśniono powyżej, pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności porządkowej może nastąpić jedynie w przypadku, gdy jego zachowanie narusza obowiązki w zakresie porządku pracy (bezprawność) w sposób zawiniony. Analizując natomiast zachowanie naszego klienta, w tym jego nastawienie psychiczne i gotowość wykonania polecenia, stopień świadomości dokonanego wyboru oraz adekwatność tego wyboru do sytuacji w jakiej się znalazł, nie można przyjąć, że rzeczywiście wypełniało ono przesłanki uprawniające pracodawcę do wydania decyzji o wymierzeniu mu kary porządkowej. A w takiej sytuacji Sąd uwzględnił żądanie uchylenia zastosowanej wobec naszego klienta kary nagany (art. 112 § 2 k.p. - pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary).

Wyrok z przedstawianej sprawy zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie: Wyrok uchylający karę nagany nałożoną na klienta kancelarii

Autor: Radca prawny Daniel Paul