Odrzucenie spadku w imieniu małoletniej

Stan faktyczny sprawy o zezwolenie na złożenie w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku

Strony postępowania kilka lat temu rozwiodły się, ze związku małżeńskiego mają małoletnie dziecko. Ojciec dziecka na stałe przebywa poza granicami kraju, zaś matka z córką mieszkają w Polsce. W 2020 roku zmarł dziadek małoletniej, będący ojcem naszego klienta. Spadkobiercy (pozostali bracia naszego klienta) odrzucili spadek z uwagi na fakt, iż znajdują się w nim same długi, między innymi zadłużone mieszkanie i niespłacone pożyczki. Klient chciał ochronić córkę przed odpowiedzialnością za długi spadkowe dziadka, bowiem odrzucenie spadku przez niego powoduje, iż dziecko dziedziczy w pierwszej kolejności. Sprawa za pośrednictwem Kancelarii Radcy Prawnego Daniela Paul, trafiła na wokandę przed Sądem Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie, V Wydział Rodzinny i Nieletnich. Sąd wydał korzystne postanowienie i zezwolił przedstawicielom ustawowym małoletniej (rodzicom) na złożenie oświadczenia w imieniu małoletniej córki o odrzuceniu spadku po dziadku.

Kto może odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka?

Małoletnie dziecko nie może samodzielnie złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku, zrobić to za niego musi przedstawiciel ustawowy, zazwyczaj rodzice. W orzecznictwie sądów powszechnych, panuje pogląd, że „Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka” – podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 22 maja 2018 r. (III CZP 102/17).

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu osoby małoletniej wymaga uzyskania orzeczenia sądu zezwalającego na dokonanie tej czynności. Obowiązek uzyskania zgody sądu opiekuńczego wynika z art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym „Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.”

Pierwszym krokiem jest zatem wystąpienie do sądu z wnioskiem o udzielnie zezwolenia na odrzucenie spadku. Właściwym do udzielenia zgody jest Sąd Rejonowy (Wydział Rodzinny i Nieletnich), właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka. Sąd bada wówczas interes małoletniego i jeżeli w jego interesie rzeczywiście jest odrzucenie spadku, wyda na to zgodę.

Jak uzasadnić wniosek o udzielnie zezwolenia na odrzucenie spadku?

Sąd musi mieć pewność, że odrzucenie spadku leży w interesie dziecka. Dlatego tak ważne jest właściwe uzasadnienie i udokumentowanie wniosku. Uzasadnienie musi opierać się na tym, że spadek jest zadłużony, a rodzice już go odrzucili. Warto dołączyć oświadczenia innych spadkobierców (w tym rodzica bądź rodziców) o odrzuceniu przez nich spadku, a także dokumenty zawierające informacje o zadłużeniu zmarłego, np. umowy kredytowe, wydane nakazy zapłaty, przedstawienie wysyłanych do spadkobierców wezwań do zapłaty. Wniosek trzeba opłacić opłatą w wysokości 100 zł. Wniosek może dotyczyć kilkorgu dzieci (rodzeństwa) na raz. Opłata winna być zatem wielokrotnością kwoty 100 zł i liczby dzieci, których miałby dotyczyć wniosek.

W jakim terminie należy złożyć wniosek o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?

Nie można zapomnieć o sześciomiesięcznym terminie na złożenie oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku, który biegnie od dnia, w którym osoba dowiedziała się o tytule swojego powołania do spadku (art. 1015 § 1 k.c.). Najczęściej jest to dzień, w którym rodzic odrzucił spadek po wspólnym przodku. Sąd Najwyższy uchwałą składu siedmiu sędziów z dnia 22 maja 2018 r. (sygnatura: III CZP 102/17) stwierdził, że termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez przedstawicieli ustawowych dziecka nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie oświadczenia w tym przedmiocie. Jeżeli postępowanie przed sądem opiekuńczym zakończyło się wcześniej, oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletniego może być złożone w dowolnym momencie, aż do upływu terminu. Jeżeli jednak zakończyło się później, powinno być złożone niezwłocznie. Dlatego, w sytuacji powołania do spadku małoletniego, nie należy zwlekać z podjęciem odpowiednich działań.

Przykład: Rodzic odrzucił spadek 1 września 2020 roku od tego momentu biegnie 6 miesięczny termin do odrzucenia spadku przez małoletnie dziecko. W dniu 1 października 2020 roku (po upływie 1 miesiąca) rodzic wystąpił do sądu z wnioskiem o udzielnie zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Na czas trwania postępowania przed sądem termin ulega „zawieszeniu”. Po uprawomocnieniu się postanowienia termin biegnie dalej, zatem rodzic ma jeszcze 5 miesięcy na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.

Czy sama zgoda sądu na odrzucenie spadku w imieniu dziecka jest wystarczająca?

Sama zgoda sądu jest niewystarczająca. Gdy już uzyskasz prawomocne zezwolenie sądu rodzinnego na odrzucenie spadku, możesz wreszcie odrzucić spadek w imieniu dziecka. Wiele osób błędnie interpretuje postanowienie sądu wyrażające zgodę na odrzucenie spadku i na nim poprzestaje. Takie postanowienie nie jest równoznaczne z odrzuceniem spadku. Po uzyskaniu zgody sądu należy stawić się wraz z postanowieniem i aktem urodzenia dziecka u notariusza, w celu złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Można także złożyć wniosek do Sądu o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.

W razie dodatkowych pytań lub wątpliwości zapraszam do kontaktu z Kancelarią Radcy Prawnego Daniel Paul.

Wskazuję także, że Kancelaria sporządza wnioski w imieniu swoich Klientów o odrzucenie spadku w imieniu małoletnich oraz reprezentuje ich w tego typu sprawach. Postanowienie wydane w opisywanej sprawie zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie Sprawa 96: Sąd zezwolił przedstawicielom ustawowym małoletniej na złożenie oświadczenia w jej imieniu o odrzuceniu spadku.