Prawo do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych - praca wulkanizatora, lakiernika

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie przyznał klientowi kancelarii na jego wniosek emeryturę od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego i odmówił przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, powołując się na treść art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, jakoby nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wymaganych ustawą.

Komu przysługuje rekompensata za pracę w warunkach szczególnych?

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Komu nie przysługuje dodatek do emerytury za warunki szczególne?

W myśl zaś art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS w obniżonym wieku.

Czym właściwie jest rekompensata za pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze?

Rekompensatę definiuje natomiast art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. W celu dokonania prawidłowej interpretacji przepisów o rekompensacie, należy mieć na uwadze łącznie treść wszystkich ww. norm prawnych.

Przesłanki nabycia prawa do rekompensaty

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie pozytywne przesłanki nabycia prawa do rekompensaty:

1. nie nabycie prawa do emerytury pomostowej,
2. osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Ponadto, z samej definicji rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych wynika, że jest ona należna osobie, która utraciła możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Przesłanka negatywna została natomiast zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS w obniżonym wieku.

Z przytoczonej więc powyżej definicji rekompensaty wynika jednoznacznie, że ratio legis wprowadzenia tego rozwiązania było dążenie do wyrównania szkody poniesionej przez osoby legitymujące się 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, a nie spełniające innych warunków do przyznania im emerytury z tytułu takiego zatrudnienia tj. zarówno emerytury w obniżonym wieku (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czy art. 32 w zw. z art. 46 tej ustawy) jak i emerytury pomostowej.

Rekompensata jest należna osobie, która utraciła możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Stan faktyczny sprawy Klienta kancelarii

Klient kancelarii złożył wniosek do Zakładu ubezpieczeń Społecznych o ustalenie prawa do emerytury z urzędu z rekompensatą. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie przyznał ubezpieczonemu emeryturę z urzędu od osiągnięcia wieku emerytalnego i odmówił przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, powołując się na treść art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ wnioskodawca nie udowodnił 15 lat wymaganych ustawą a jedynie 13 lat, 2 miesiące i 17 dni pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy do stażu pracy w szczególnych warunkach uwzględnił na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach okres pracy na stanowisku monter aparatury chemicznej wg wykazu A dział XIV poz. 25 bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlane na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43) oraz okres pracy na stanowisku wtryskarkowy wg. wykazu A dział IV poz. 17 produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskoli stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Niesporny tym samym pozostawał staż wnioskodawcy pracy w warunkach szczególnych z wyłączeniem okresów zasiłków chorobowych w wymiarze 13 lat, 2 miesiące i 17 dni.

Z zeznań wnioskodawcy i przesłuchanych w sprawie świadków oraz z treści dokumentu w postaci świadectwa pracy wynika, że okres zatrudnienia na stanowisku wulkanizatora oraz okres zatrudnienia jako lakiernik łącznie z uznanym przez organ rentowy okresem dałby ponad 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Istotnym jest więc fakt, iż Klient kancelarii w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w pierwszym okresie zatrudnienia wykonywał prace wulkanizatora przy przetwórstwie wyrobów gumowych ujęte w wykazie A prac wykonywanych w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, wymienia te prace w dziale IV - w chemii, pod pozycją 21, to jest prace przy produkcji i przetwórstwie wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów; produkcji sadzy. W drugim okresie zatrudnienia ubezpieczony pracował jako lakiernik wykonując lakierowanie ręczne, które jest wskazane w wykazie A, dziale XIV - prace różne, pod pozycją 17, to jest prace wykonywane w szczególnych warunkach, lakierowanie ręczne lub natryskowe, nie zhermetyzowane.

Mając powyższe na uwadze, należało przyjąć, że nasz klient wykonywał również w tych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych.

Tym samym, biorąc pod uwagę uwzględniony przez organ rentowy okres 13 lat, 2 miesiące i 17 dni pracy w szczególnych warunkach Klient kancelarii legitymował się okresem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Istotnym w niniejszej sprawie jest fakt, iż Klient naszej kancelarii nie miał uprawnienia do przejścia na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych w związku z niespełnieniem warunku przepracowania co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach na dzień 31.12.1998 r., a jedynie 12 lat, 7 miesięcy i 24 dni, jak też nie miał uprawnienia do przejścia na emeryturę pomostową, gdyż po dniu 31 grudnia 2008 roku nie pracował w warunkach szczególnych ani w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, ani nie legitymuje się 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, wymienionych w wykazie prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stanowiącym załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych.

Orzeczenie Sądu - przyznania prawa do rekompensaty

Reasumując, Sąd wyraził stanowisko, iż skoro ubezpieczony (Klient naszej kancelarii) nie nabył prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych ani nie nabył prawa do emerytury pomostowej, a legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w wymiarze 15 lat, to spełnia wszystkie warunki do przyznania prawa do rekompensaty, o jakiej mowa w art. 21 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych. Wyrok z przedstawianej sprawy zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie: Sprawa 29: Zmiana zaskarżonego wyroku i decyzji ZUS-u dot. pracy w szczególnych warunkach na korzyść Klienta kancelarii