Czy wspólnik może być zatrudniony na etacie jako członek zarządu spółki z o.o.?

Zdarza się, że osoba, która zasiada w zarządzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością chce podpisać jednocześnie z tą spółką umowę o pracę. W świetle prawa bowiem jest to dopuszczalne. Jednak powstaje pytanie skoro umowa o pracę, zakłada podległość pracowniczą, to czy członek zarządu (ponadto wspólnik) nikomu nie podlega? Czy jednak umowa o pracę zawarta z naruszeniem przepisów o reprezentacji spółki może kreować stosunek pracy?

Stan faktyczny z wokandy SN - zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę na stanowisku wiceprezesa

Sąd Najwyższy, w sprawie z dnia 16 października 2018 r., sygnatura akt I UK 115/18, rozpatrywał następujący stan faktyczny. Odwołujący się w dniu 5 lipca 2001 r. został powołany na członka zarządu TBS "(...)" Sp. z o.o. W dniu 20 lutego 2002 r. pomiędzy nim a TBS "(...)" Sp. z o.o., reprezentowanym przez prezesa zarządu M.N. została podpisana umowa o pracę na stanowisku wiceprezesa zarządu z wynagrodzeniem 6.200 zł brutto. Odwołujący się został zgłoszony przez wymienioną spółkę do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę od dnia 20 lutego 2002 r. Wykonywał czynności na podstawie spornej umowy o pracę, która była wprawdzie nieważna wskutek braku właściwej reprezentacji pracodawcy (art. 210 § 1 K.s.h.), jednakże skarżący faktycznie wykonywał tę umowę, realizując obowiązki, do których należało: zarządzanie nieruchomościami na płaszczyźnie formalnej, prowadzenie rozmów z (...), negocjowanie umów kredytowych z bankami, zarządzanie obiektami spółki, prowadzenie rozliczeń, składanie sprawozdań, uzgadnianie tych czynności z prezesem i radą nadzorczą, składanie sprawozdań, branie udziału w cotygodniowych posiedzeniach w siedzibie spółki. Ponadto został on zgłoszony w organie rentowym przez spółkę do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie wspomnianej umowy. Praktyka w spółce była zaś taka, że członkowie zarządu byli zatrudniani na podstawie umowy o pracę i z tego tytułu otrzymywali wynagrodzenie.

Uwaga!

Linia orzecznicza - objęcie ubezpieczeniem społecznym wspólników spółek kapitałowych pozostających w stosunku pracy

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w odniesieniu do wspólników spółek kapitałowych o zakwalifikowaniu zatrudnienia jako czynności pracowniczych nie rozstrzygają przepisy prawa handlowego, lecz przepisy charakteryzujące stosunek pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 37/96). Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma zaś nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 ustawy systemowej). O tym, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje natomiast samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p.

Element podporządkowania, a ważność umowy o pracę

„Nie można zakwestionować ważności umowy o pracę tylko na tej podstawie, że brak jest elementu podporządkowania w rozumieniu wydawania poleceń przez bezpośredniego przełożonego”, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18.03.2015 r., III AUa 440/14.

W tym miejscu trzeba podkreślić, że status pracowniczy osób sprawujących funkcje organów zarządzających organami pracy nie wynika z faktu spełniania przez te osoby wszystkich cech stosunku pracy z art. 22 § 1 k.p, lecz z decyzji ustawodawcy o włączeniu tych osób do kategorii pracowników, pomimo braku podporządkowania kierownictwu pracodawcy. W orzecznictwie zwrócono uwagę, zakresem „kierownictwa” w odniesieniu do zatrudnionych członków zarządu obejmować należy zarówno wydawanie pracownikowi poleceń jak też ogólniejszą zależność od pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.12.2008 r., I UK 162/08). A zatem brak elementu podporządkowania nie może mieć decydującego znaczenia przy ocenie ważności umowy o pracę, jeżeli nie są kwestionowane i były realizowane wszystkie pozostałe elementy stosunku pracy.

Dorozumiane nawiązanie stosunku pracy z wspólnikiem - członkiem zarządu

Ponadto w orzecznictwie przyjmuje się, że „Spełniające kryteria określone w art. 22 k.p. zatrudnienie pracownicze członków zarządu, także to nawiązane przez czynności dorozumiane, może dotyczyć zarówno członków zarządu niebędących wspólnikami, jak i członków zarządu powołanych spośród wspólników”.

Za utrwalony w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego należy uznać również pogląd, zgodnie z którym mimo nieważności zawartej umowy o pracę wynikającej z naruszenia przepisów o reprezentacji spółki kapitałowej strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności dorozumiane, w szczególności wskutek dopuszczenia pracownika do pracy, przyjmowania pracy przez pracodawcę i realizowania takiego stosunku prawnego, który odpowiada cechom stosunku pracy określonym w art. 22 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2000 r., I PKN 558/99). Dorozumianemu nawiązaniu stosunku pracy z wspólnikiem-członkiem zarządu nie sprzeciwia się także art. 210 § 1 K.s.h.

Prawa wspólników spółki wynikające ze stosunku pracy

Skoro zatem wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, mimo wadliwego zawarcia umowy o pracę, faktycznie wykonywał czynności pracownicze (m.in. zarządzała obiektami, o czym raporty składał prezesowi i radzie nadzorczej), zaś pracodawca zgłosił go do ZUS jako pracownika, to nie sposób odmówić mu praw wynikających ze stosunku pracy.