Zmiana decyzji ZUS i przyznanie rekompensaty pracownikowi prosektorium

Sygn. akt VIII U ##/23

U Z A S A D N I E N I E

Decyzją z dnia # maja 2023 roku, znak: END/25/#### Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie odmówił #### #### prawa do przeliczenia emerytury oraz przyznania rekompensaty. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nie przedłożył świadectw pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaś dotychczas przedłożone dowody nie mają wpływu na wysokość kapitału początkowego jako jednego ze składników emerytury. Jak nadto zauważył ZUS świadectwo pracy z Uniwersytetu Medycznego z dnia # lutego 2023 roku zawiera wpis w punkcie 11, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (decyzja, k. 29 t. II akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł #### #### kwestionując ustalenia organu rentowego, wnosząc o ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem rekompensaty.

W uzasadnieniu wskazał, iż w okresie od dnia # listopada 1982 roku do dnia # lutego 2023 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudniony był w prosektorium Zakładu Anatomii Prawidłowej na stanowisku biologa. Co prawda nazwy stanowiska zmieniały się, co wynikało ze zmian grupy zaszeregowania i awansów, jednakże jego obowiązki pozostawały niezmienne. Jak wskazał odwołujący, do jego obowiązków należało wykonywanie preparatów anatomicznych ze zwłok ludzkich nieutrwalonych lub utrwalonych, zaś czynności tych dokonywał w prosektorium. Nadto podniósł, iż zajmował się także utrwalaniem i konserwacją ciał, dokonywaniem sekcji zwierząt laboratoryjnych w celu pobrania tkanek i narządów do dalszych nadań histologicznych i biochemicznych. Ze względu na charakter pracy oraz jej warunki otrzymywał dodatek szkodliwy, zaś po jego likwidacji na mocy decyzji Rektora otrzymał dodatek specjalny. Wnioskodawca podał także, iż powyższe okoliczności wynikają jednoznacznie z załączonego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach (odwołanie k. 4-5).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, argumentując, że ubezpieczony nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat do dnia 31 grudnia 2008 roku. Jak zauważył pozwany, przedłożone świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach jest niezgodne z zaświadczeniem załączonym z dokumentacją z dnia 31 marca 2023 roku, gdzie jako pierwsze zostało podane stanowisko specjalista. Ponadto organ rentowy wskazał, że podane stanowiska pracy, tj. stażysta, biolog, specjalista inżynieryjno – techniczny, starszy specjalista inżynieryjno – techniczny, samodzielny specjalista techniczny nie są zgodne ze stanowiskiem pracy w przepisach resortowych Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku, gdzie w pkt 2 wymieniono stanowisko: preparator (odpowiedź na odwołanie, k. 9-11).

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska (protokół z rozprawy, k. 58v).

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

#### #### urodził się w dniu # stycznia 1958 roku.

Na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem składkowym wynoszącym 14 lat, 5 miesięcy i 25 dni oraz okresem nieskładkowym wynoszącym 5 lat (w tym okres 9 miesięcy i 14 dni sprawowania opieki nad dzieckiem) (decyzja, nienumerowane karty akt ZUS KPU).

W dniu # lutego 2023 roku #### #### złożył wniosek o emeryturę z rekompensatą (wniosek, k. 1-3v t. I akt ZUS).

Decyzją z dnia # lutego 2023 roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę w kwocie zaliczkowej od dnia 1 lutego 2023 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek w kwocie 5 142,22 zł, zaś świadczenie to uległo zawieszeniu z powodu kontynuacji zatrudnienia.

Jednocześnie organ rentowy odmówił prawa do rekompensaty, ponieważ na dzień 1 stycznia 2009 roku wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. ZUS poinformował także, iż złożony wraz z wnioskiem dokument stwierdzający zakres wykonywanych obowiązków nie stanowi podstawy do przyznania rekompensaty (decyzja, k. 1 t. II akt ZUS).

Następnie decyzją z dnia # marca 2023 roku organ rentowy ponownie ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury od dnia 1 lutego 2023 roku, tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury w kwocie 5 924,41 zł (decyzja, k. 7 t. II akt ZUS).

Następnie dnia # marca 2023 roku #### #### w uzupełnieniu wniosku o podjęcie wypłaty emerytury złożył dokumenty potwierdzające charakter jego pracy celem przyznania rekompensaty w postaci: zaświadczenia o pracy w prosektorium, zaświadczenia o wykonywanych w prosektorium czynnościach służbowych, informacji o przyznaniu dodatku specjalnego oraz zarządzeń Rektora UM w Lublinie w sprawie przyznawaniu dodatku specjalnego oraz zadaniowego (podanie, k. 14 t. II akt ZUS, zaświadczenia, 16-18 t. II akt ZUS, zarządzenia, k. 19-24 t. II akt ZUS).

W odpowiedzi ZUS zaskarżoną decyzją odmówił prawa do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty (decyzja, k. 29 t. II akt ZUS).

#### #### w 1981 roku ukończył studia wyższe na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie na wydziale Biologii i Nauk o Ziemi w specjalności biologia nauczycielska. Tytuł magistra biologii uzyskał w dniu 23 maja 1985 roku (zaświadczenie, k. 7 cz. A akt osobowych, k. 40, dyplom, k. 6 cz. A akt osobowych, k. 40).

Od dnia 15 listopada 1982 roku wnioskodawca został zatrudniony w Zakładzie Anatomii Prawidłowej Człowieka Akademii Medycznej w Lublinie w pełnym wymiarze czasu pracy, początkowo na stanowisku stażysty, a od dnia 16 lutego 1983 roku biologa (umowa o pracę, k. 2 cz. B akt osobowych, k. 40).

Na stanowisku stażysty wykonywał preparaty suche i mokre z ciał ludzkich, w szczególności kończyn górnych i dolnych oraz pracował przy badaniach naukowych na zwierzętach. Swoją pracę wykonywał pod nadzorem. Z kolei jako biolog pracował już w sposób samodzielny (zeznania wnioskodawcy, k. 56v-57v, k. 58-58v).

Następnie od dnia 2 września 1983 roku #### #### został powołany do odbycia rocznej zasadniczej służby wojskowej. Do macierzystego zakładu pracy powrócił z dniem 28 sierpnia 1984 roku na tożsame stanowisko (pismo, k. 7, k. 10, k. 11 cz. B akt osobowych, k. 40, książeczka wojskowa, nienumerowane karty cz. C akt osobowych, k. 40).

Z dniem 1 sierpnia 1986 roku wnioskodawca objął stanowisko specjalisty w Zakładzie Anatomii Prawidłowej Człowieka (pismo, k. 17 cz. B akt osobowych, k. 40).

Od dnia 1 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1987 roku pracodawca zatrudnił #### #### dodatkowo na stanowisku robotnika w wymiarze ½ etatu do obsługi prosektorium. Do jego obowiązków należało co najmniej 2 razy w tygodniu przenoszenie zwłok do sali prosektoryjnej oraz dyżury przy wydawaniu kości. Stosunek pracy został przedłużony na okres od dnia 4 stycznia 1988 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku. Następnie od dnia 2 stycznia 1989 roku do dnia 31 grudnia 1989 roku wnioskodawca został zatrudniony w wymiarze ½ etatu na stanowisku robotnika do pracy ciężkiej, a od dnia 2 stycznia 1990 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku, od dnia 1 stycznia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1992 roku, od dnia 4 stycznia 1993 roku do dnia 31 grudnia 1993 roku na stanowisku robotnika (umowa o pracę, k. 15, k. 27, k. 36, k. 44, k. 63, k. 78 cz. B akt osobowych).

Pomimo likwidacji etatu pracownika do prac ciężkich wnioskodawca w dalszym ciągu wykonywał te czynności w ramach dotychczasowego stosunku pracy (pismo, k. 137 cz. B akt osobowych, k. 40, zeznania wnioskodawcy, k. 56v-57v, k. 58-58v).

Z dniem 1 czerwca 1994 roku wnioskodawca objął stanowisko specjalisty inżynieryjno – technicznego, zaś od dnia 1 stycznia 2019 roku zatrudniony był jako starszy specjalista inżynieryjno - techniczny (pismo, k. 89, k. 164 cz. B akt osobowych, k. 40).

W trakcie trwania stosunku pracy, niezależnie od zajmowanego stanowiska do obowiązków #### #### należało:
- wykonywanie, konserwacja preparatów anatomicznych i modeli anatomicznych ze zwłok ludzkich utrwalonych i nieutrwalonych;
- prowadzenie pracowni fotograficznej – wykonywanie dokumentacji fotograficznej preparatów anatomicznych i zwłok w celach dydaktycznych i naukowych;
- wykonywanie fotografii naukowej makro i mikroskopowej, w tym zwłok i preparatów anatomicznych na potrzeby dydaktyczne i wydawnicze oraz publikacji naukowych;
- przenoszenie zasobów fotograficznych Zakładu na współczesne nośniki i tworzenie anatomicznej bazy danych;
- przygotowywanie technicznych środków nauczania, materiałów dydaktycznych na wykłady i zajęcia dydaktyczne, w tym przygotowanie zwłok i preparatów ludzkich do ćwiczeń prosektoryjnych i na potrzeby badań naukowych;
- udział w pracach naukowych prowadzonych w Zakładzie;
- uprzątnięcie szczątków ludzkich zwłok po ćwiczeniach do zindywidualizowanych pojemników;
- obsługa magazynu zwłok;
- otwieranie jamy czaszki na pomocą piły oscylacyjnej i wyjmowanie mózgowia;
- otwieranie klatki piersiowej;
- kontrola i wymiana mieszanin konserwujących w basenach i pojemnikach z preparatami oraz ich mycie;
- opracowanie receptur i przygotowywanie roztworów utrwalających i konserwujących zwłoki oraz opracowywanie metod przechowania zwłok w małej ilości płynu konserwującego (na sucho).

#### #### przyjmował zwłoki ludzkie w różnym stopniu rozkładu, przez co narażony był na różne czynniki biologiczne, tj. wirusy, bakterie, grzyby, toksyny, czy formy przetrwalinkowe. W pracy prosektoryjnej narażony był natomiast na szkodliwe działanie oparów formaliny, które w opinii części badaczy są rakotwórcze. Do jego obowiązków należało również nastrzykiwanie zwłok ludzkich, które w pierwszej kolejności rozbierał, usuwał opatrunki, dreny, a następnie mył. Po tym preparował w zależności od warunków tętnice szyjną lub udową, którą umieszczał w kaniuli szklanej do nastrzykiwania. Pomagał przy chowaniu nastrzykniętych zwłok do basenu, wyjmował je na ćwiczenia prosektoryjne, a następnie chował.

Nadto macerował zwłoki ludzkie w celu uzyskania kości. Początkowo oddzielał za pomocą noży tkanki miękkie od kości i umieszczał je w oznakowanych pojemnikach, następnie ostrożnie rozdzielał kości na połączeniach stawowych i umieszczał je w kotle z roztworem do maceracji. Maceracja była długotrwałym procesem składającym się z naprzemiennie występujących faz zimnej i gorącej. Wymagał on stałej kontroli, a jego przebieg był zależny od macerowanego materiału. Towarzyszyły mu opary formalny oraz niebezpieczeństwo kontaktu ze stężonym roztworem KOH lub perhydrolu. Następnie kości były suszone i lakierowane. W czasie tych czynności wnioskodawca narażony był na opary ksylenu i innych szkodliwych substancji chemicznych.

#### #### opiekował się także muzeum anatomicznym, gdzie raz w roku uzupełniał lub wymieniał formalinę w słojach z preparatami muzealnymi, a także wykonywał obróbkę graficzną opisów preparatów muzealnych. Pomagał również w przygotowaniu szczątków ludzkich do pochówku (zakres czynności pracownika, k. 125 cz. B akt osobowych, k. 40, pismo, k. 129, k. 130 cz. B akt osobowych, k. 40, wniosek, k. 132 cz. B akt osobowych, k. 40, zakres obowiązków, k. 5 t. I akt ZUS, ocena ryzyka zawodowego, k. 27-28, zaświadczenie, k. 17-18 t. II akt ZUS, zeznania wnioskodawcy, k. 56v-57v, k. 58-58v, zeznania #### ####, k. 57v-58).

Od dnia 10 stycznia 1983 roku otrzymywał dodatek za szkodliwe warunki pracy, zaś po jego likwidacji na podstawie Zarządzenia nr ##/2010 Rektora Uniwersytetu Medycznego w Lublinie z dnia 14 września 2010 roku oraz na podstawie Zarządzenia nr ##/2020 roku z dnia 26 października 2020 roku dodatek specjalny i dodatek zadaniowy (pismo, k. 5 cz. B akt osobowych, k. 40, zaświadczenie, k. 16, t. II akt ZUS, zarządzenia Rektora, k. 19-23 t. II akt ZUS).

Stosunek pracy ustał w dniu # lutego 2023 roku. Wówczas wnioskodawca zajmował stanowisko samodzielnego specjalisty technicznego. W trakcie trwania stosunku pracy korzystał z urlopu bezpłatnego od dnia 14 sierpnia 1989 roku do dnia 30 sierpnia 1989 roku, od dnia 26 lipca 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1990 roku, od dnia 15 kwietnia 1993 roku do dnia 12 czerwca 1993 roku, od dnia 1 kwietnia 1994 roku do dnia 31 maja 1994 roku oraz od dnia 1 maja 1995 roku do dnia 30 czerwca 1995 roku.

Wykorzystał również urlop wychowawczy od dnia 1 grudnia 1990 roku do dnia 31 maja 1991 roku oraz od dnia 1 marca 1992 roku do dnia 14 czerwca 1992 roku.

Okresy nieskładkowe natomiast przypadały od dnia 8 października 1992 roku do dnia 10 października 1992 roku, od dnia 5 listopada 1994 roku do dnia 30 listopada 1994 roku, od dnia 6 lutego 1995 roku do dnia 10 lutego 1995 roku, od dnia 4 września 1995 do dnia 8 września 1995 roku, od dnia 3 października 1995 roku do dnia 10 października 1995 roku, od dnia 12 października 1995 roku do dnia 17 października 1995 roku, od dnia 7 lutego 1996 roku do dnia 13 lutego 1996 roku, od dnia 19 września 1996 roku do dnia 20 września 1996 roku, od dnia 25 września 1997 roku do dnia 3 października 1997 roku, od dnia 14 września 1998 roku do dnia 18 września 1998 roku, od dnia 7 lutego 2000 roku do dnia 13 lutego 2000 roku, od dnia 24 września 2007 roku do dnia 28 września 2007 roku oraz od dnia 22 października 2008 roku do dnia 7 listopada 2008 roku (świadectwo pracy, k. 8 cz. C akt osobowych, k. 40).

Po ustaniu stosunku pracy w dniu # czerwca 2023 roku pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym zaświadczył, że #### #### w okresie zatrudnienia w Zakładzie Anatomii Prawidłowej Akademii Medycznej (następnie Uniwersytetu Medycznego) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w prosektorium Zakładu Anatomii Prawidłowej, tj. prace wymienione w wykazie A, dział XII poz. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku na stanowisku, stażysty, biologa, specjalisty inżynieryjno – technicznego, starszego specjalisty inżynieryjno – technicznego, oraz samodzielnego specjalisty technicznego wymienionym również w wykazie A, dziale XII poz. 3 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej. Jednocześnie pracodawca zaznaczył, iż pomimo zmian nazwy stanowiska pracy zakres obowiązków #### #### pozostawał niezmienny (świadectwo, k. 6).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka #### ####, który był pracownikiem Zakładu Anatomii Prawidłowej w latach 1994-2020 na stanowisku technicznym. W toku swoich zeznań jako współpracownik wnioskodawcy opisał czynności, które wykonywał oraz warunki, w jakich świadczył pracę. Z jego depozycji wynika przy tym w sposób jednoznaczny, że wnioskodawca pracował głównie przy zwłokach ludzkich i preparatach z nich pozyskanych. W tym zakresie wskazał, iż wnioskodawca przyjmował zwłoki, nastrzykiwał je, wywoził i przywoził do sali prosektoryjnej, zawoził do basenu, uzyskiwał preparaty ze zwłok, pozyskiwał kości oraz przygotowywał szczątku ludzkie do pochówku. Nadto przygotował zwłoki i preparaty na potrzeby zajęć ze studentami. Do jego zadań należało również wykonywanie mokrych preparatów formalinowych sporządzonych z części ciała, głównie wątroby, nerki czy głowy oraz preparatów suchych w postaci kości, które wymagały dużej liczby zabiegów, w tym macerowania. Dodatkowo wnioskodawca w razie potrzeby wykonywał zdjęcia w pracowni prosektoryjnej. Jednocześnie świadek stanowczo zaprzeczył, by w okresie swojego zatrudnienia #### #### kierowany był do innych prac, w tym pracy biurowej. Przyznał, iż jedyną czynnością biurową był zapis danych przywiezionych zwłok. Zeznania świadka są logiczne i spójne, korelują ze sobą i z zeznaniami skarżącego. Z uwagi na to, że świadek jest osobą obcą dla wnioskodawcy, nie ma podstaw, by kwestionować jego zeznania i zarzucać im nieprawdę czy stronniczość. Drobne rozbieżności, co do niektórych szczegółów sprawy wynikają z naturalnych ułomności pamięci ludzkiej zważywszy, że świadek zeznawał na okoliczności zdarzeń życia codziennego niemających charakteru wyjątkowego i z tego powodu trudniejszych do zapamiętania. Okoliczność, że występują te rozbieżności przemawiają za obdarzeniem jego zeznań wiarygodnością, bowiem wskazują, że nie były one uzgadniane na potrzeby procesu.

Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania złożone przez wnioskodawcę. Pozostają bowiem one zgodne z zeznaniami świadka oraz treścią akt osobowych sporządzonych na okoliczność jego zatrudnienia w Zakładzie Anatomii Prawidłowej Uniwersytetu Medycznego. Potwierdził on rodzaj wykonywanych przez siebie obowiązków oraz warunki pracy, wyjaśniając, iż pomimo zmiany nazw stanowisk na przestrzeni lat, jego obowiązki nie uległy zmianie, co wynika również bezpośrednio z akt osobowych. Nie można przy tym pominąć zeznań wnioskodawcy w zakresie w jakim wskazał, iż oprócz wykonywania prac w wymiarze pełnego etatu dodatkowo w wymiarze ½ czasu pracy wykonywał pracę robotnika do prac ciężkich w prosektorium, gdzie do jego obowiązków należało przenoszenie zwłok do sali prosektoryjnej a także pełnienie dyżurów przy wydawaniu kości. Natomiast po likwidacji tego stanowiska w dalszym ciągu wykonywał te prace, z tym że w ramach dotychczasowego stosunku pracy.

Sąd obdarzył również wiarą zgromadzone w sprawie dowody nieosobowe w postaci dokumentów, znajdujące się w aktach organu rentowego oraz aktach osobowych. Dokumenty te zostały sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień. Były one przechowywane przez uprawniony podmiot, nie nosiły śladów podrobienia ani przerobienia. Ich treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nie budziły one również wątpliwości Sądu. W aktach osobowych wnioskodawcy znajdują się w szczególności: umowy o pracę, angaże, pisma pracodawcy, zakresy obowiązków oraz świadectwo pracy, na podstawie których możliwe było ustalenie okresów pracy, przebiegu jego zatrudnienia oraz wykonywanych czynności. Należy mieć jednak na uwadze, że dowody ze świadectw pracy i innych dokumentów pracowniczych nie są decydujące dla ustaleń w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Są to bowiem dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., co oznacza, że zawarte tam informacje poddają się weryfikacji przez pryzmat wyników całego postępowania dowodowego. Ubezpieczony może więc dowodzić okoliczności faktycznych także innymi środkami dowodowymi, w tym pochodzącymi z osobowych źródeł dowodowych. Kontrola takich dokumentów obejmuje prawdziwość wykazanych w nich faktów (wyrok SA w Szczecinie z dnia 7 listopada 2019 r., III AUa 203/19, Lex nr 2774357; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 15 stycznia 2020 r., III AUa 851/19, Lex nr 2977269).

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje.

Warunki przyznania ubezpieczonym rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych zostały uregulowane w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 poz. 164, tekst jednolity ze zmianami). Jak stanowi art. 2 pkt 5 tej ustawy rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Ponadto zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Zgodnie z ust. 2 wskazanego przepisu rekompensata nie przysługuje jednak osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jak natomiast stanowi art. 23 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W niniejszej sprawie spór koncentrował się wokół ustalenia, czy wnioskodawca legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Na podstawie złożonych przez wnioskodawcę dokumentów ZUS do stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił okresu zatrudnienia na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie od dnia 15 listopada 1982 roku do dnia # lutego 2023 roku, ponieważ wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Organ rentowy argumentował również, że świadectwo pracy z dnia # lutego 2023 roku w pkt 11 wskazuje, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Złożone natomiast w toku niniejszego postepowania świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie pokrywa się z uprzednio złożonym zaświadczeniem z dnia # marca 2023 roku gdzie jako pierwsze zostało podane stanowisko specjalista. Dodatkowo zaś wymienione w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach stanowiska nie są zgodne ze stanowiskiem pracy wymienionym w Zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku, gdzie w wykazie A, dziale XII, poz. 3 pkt 2 powołano stanowisko preparator.

Pracę można uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych, jeśli zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 poz. 1251 tekst jednolity, zwana dalej ustawą emerytalną) pracownik jest zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Jednocześnie ust. 4 cytowanego przepisu stanowi, że rodzaje prac wykonywanych w warunkach szczególnych ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Tego typu prace zawarte są w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983, Nr 8, poz. 43, ze zmianami). Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem brak wystawienia dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze lub ich błędne wypełnienie nie stanowi wystarczającej podstawy do przyjęcia, że pracownik nie wykonywał pracy w takich warunkach. Obowiązek sporządzenia dokumentacji w tym zakresie obciąża pracodawcę, w związku, z czym wyciąganie wobec pracownika jakichkolwiek negatywnych konsekwencji braku lub błędnego jej sporządzenia byłoby dla niego nazbyt krzywdzące. Należy mieć na uwadze fakt, że w postępowaniu sądowym nie znajdują zastosowania ograniczenia w zakresie dopuszczalnych źródeł dowodowych, ustanowione na potrzeby postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a wynikających z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe (Dz. U. z 2011 roku, Nr 237, poz. 1412). Zasadniczym celem postępowania sądowego jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Ułatwia to art. 473 k.p.c., który wprost stanowi, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, sygn. akt III UZP 6/84, LEX nr 14625; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku, sygn. akt III UZP 48/84, LEX nr 14630, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2013 roku, sygn. akt III AUa 808/12, LEX nr 1313299).

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy i w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia w Zakładzie Anatomii Prawidłowej Uniwersytetu Medycznego od dnia 15 listopada 1982 roku do końca zatrudnienia, tj. do dnia # lutego 2023 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował głównie przy zwłokach ludzkich i preparatach z nich pozyskanych. W zakresie swoich obowiązków, m.in. przyjmował zwłoki, nastrzykiwał je, wywoził i przywoził do sali prosektoryjnej, zawoził do basenu, uzyskiwał preparaty ze zwłok, pozyskiwał kości oraz przygotowywał szczątku ludzkie do pochówku. Nadto przygotował zwłoki i preparaty na potrzeby zajęć ze studentami. Do jego zadań należało również wykonywanie mokrych preparatów formalinowych sporządzonych z części ciała, głównie wątroby, nerki czy głowy oraz preparatów suchych w postaci kości, które wymagały dużej liczby zabiegów, w tym macerowania. Dodatkowo wnioskodawca w razie potrzeby wykonywał zdjęcia w pracowni prosektoryjnej. Nie można przy tym pominąć, iż od dnia 1 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1993 roku zatrudniony był dodatkowo na ½ etatu na stanowisku robotnika do obsługi prosektorium, przez co faktycznie wykonywał pracę w wymiarze 1,5 etatu.

Ze względu na powyższe należy uznać, że w/w okres zatrudnienia wnioskodawcy od 15 listopada 1982 roku do 31 grudnia 2008 roku (z wyłączeniem okresów urlopów bezpłatnych oraz okresów jego niezdolności do pracy wynikających ze świadectwa pracy, które w tym zakresie nie było kwestionowane przez żadną ze stron), należy uwzględnić do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. W tym okresie bowiem wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w wykazie A, dziale XII, poz. 3 stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które zostały określone jako prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, histopatologicznych i medycyny sądowej.

W tym kontekście należy również wspomnieć, że w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz. Urz. MZiOS.1983 nr 8, poz. 40 ze zmianami) w dziale XII - w służbie zdrowia i opiece społecznej, pod poz. 3, dotyczącą stanowisk pracy w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, histopatologicznych i medycyny sądowej w pkt 2 wymienia biologa, zaś w pkt 7 preparatora. Stanowiska te są zbieżne z charakterem pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia.

Co prawda wnioskodawca formalnie był zatrudniony na stanowiskach: stażysty, biologa, specjalisty inżynieryjno-technicznego, starszego specjalisty inżynieryjno-technicznego oraz samodzielnego specjalisty technicznego, jednakże w rzeczywistości – co również wielokrotnie podkreślał zarówno sam pracodawca jak i skarżący oraz świadek zakres obowiązków #### #### pozostawał bez zmian sprowadzając się do pracy przy zwłokach ludzkich i preparatach z nich pozyskanych.

Uwzględnieniu podlega także okres, w którym wnioskodawca w trakcie zatrudnienia odbywał zasadniczą służbę wojskową. Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 827 z późn. zm. - w brzmieniu pierwotnym), do okresu zatrudnienia wlicza się w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, okres odbywania służby wojskowej, jeżeli po jej odbyciu pracownik w ciągu trzydziestu dni podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. W myśl § 3 art. 108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony, warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1. Zgodnie z § 5 ust. 1 ww. rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 roku żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych § 2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Nadto ust. 2 omawianego § 5 rozporządzenia stanowił, iż jeżeli żołnierz po odbyciu służby wojskowej podjął zatrudnienie zgodnie z § 3 ust. 3 w innym zakładzie pracy, do okresu zatrudnienia w zakresie określonym w ust. 1 wlicza się także czas zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym był pracownikiem w dniu powołania do służby wojskowej.

Jak wskazywał Sąd Apelacyjny w Lublinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 stycznia 2017 roku (III AUa 808/16), z powyższych uregulowań nie wynika, aby warunkiem zachowania uprawnień w nich przewidzianych było podjęcie pracy na tym samym stanowisku czy też w tym samym zakładzie pracy, co przed powołaniem do służby wojskowej. Obowiązek zatrudnienia żołnierza na stanowisku poprzednio zajmowanym równorzędnym lub zgodnym z nowo uzyskanymi kwalifikacjami dotyczył zakładu pracy, nie zaś żołnierza zgłaszającego powrót do pracy po odbyciu służby wojskowej. Przepisy § 3 ust. 4 i § 5 ust. 2 rozporządzenia z dnia 22 listopada 1968 roku wyraźnie zaś stanowią o możliwości podjęcia przez żołnierza - we wskazanych w nich warunkach - zatrudnienia w innym zakładzie pracy z wliczeniem okresu zatrudnienia w poprzednim zakładzie pracy do okresu zatrudnienia w zakresie m.in. wszelkich uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2016 roku, II UK 319/15, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego w składzie powiększonym z dnia 16 października 2013 roku, II UZP 6/13 - OSNP 2014 Nr 3, poz. 42). Czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) także wtedy, gdy, żołnierz przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej w ogóle nie był zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu trzydziestu dni podjął zatrudnienie i pracował w szczególnych warunkach pracy.

Po zsumowaniu zatem powyższych okresów zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach oraz okresu, w którym odbywał zasadniczą służbę wojskową nie ma żadnych wątpliwości, że (po wyłączeniu urlopów bezpłatnych i zwolnień chorobowych) legitymuje się on okresem znacznie przekraczającym wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przez co spełnia przesłankę do przyznania mu rekompensaty wskazanej w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych. Jednocześnie nie zachodzą przesłanki wyłączające przyznanie mu świadczenia z art. 2 pkt 5 lub art. 21 ust. 2 tej ustawy, tj. wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej, a także ex lege emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie przepisów ustawy emerytalnej, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 roku nie spełnia warunku 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W związku z powyższym zaskarżoną decyzję należało zmienić i ustalić #### #### prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Z powyższych względów, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

W punkcie II wyroku Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu z uwagi na wynik sprawy zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wysokość kosztów została ustalona zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 roku, poz. 1935), który przewiduje stawkę 180 złotych w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego. Taką kwotę Sąd zasądził od przegrywającego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Rozstrzygniecie o odsetkach uzasadnia art. 98 § 1¹k.p.c.