Ustalenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem prawa do rekompensaty emerytowanemu marynarzowi

Sygn. akt VIII U ##/23

U Z A S A D N I E N I E

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie decyzją z dnia # września 2023 roku, ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego #### #### na dzień 1 stycznia 1999 roku w kwocie 114 197,60 zł. W pkt V decyzji ZUS wskazał, że nie uwzględnił do ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawcy okresów od dnia 17 października 1987 roku do dnia 25 grudnia 1987 roku, od dnia 1 grudnia 1988 roku do dnia 27 stycznia 1989 roku i od dnia 23 maja 1989 roku do dnia 30 września 1989 roku, z uwagi na to, że wnioskodawca przebywał wówczas na urlopie bezpłatnym. Jednocześnie ZUS podniósł, że odmawia mu rekompensaty, gdyż wnioskodawca udowodnił 12 lat, 1 miesiąc i 17 dni pracy w warunkach szczególnych, zamiast wymaganych 15 (decyzja, akta ZUS).

#### #### złożył odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany i ustalenia kapitału początkowego w wyższej wysokości. Wskazał, że miał udzielony urlop bezpłatny w Polskich Liniach Oceanicznych, ale w tym czasie podjął zatrudnienie w Polservice. Faktycznie zatem w okresach wskazanych w decyzji pracował (odwołanie k. 3-5).

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Organ rentowy podniósł, że uwzględnił okresy zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 16 stycznia 2023 roku (k.7 akt emerytalnych), zaświadczenia Morskiej Agencji Szczecin Maklerzy Okrętowi z dnia 31 stycznia 2003 roku (k. 13 akt emerytalnych) oraz zaświadczenia Bernhard Schulte Shipmanagement Spółka z o.o. z dnia 3 września 2015 roku (k.16 a.s.), tj. łącznie w wymiarze 12 lat, 1 miesiąc i 17 dni (odpowiedź na odwołanie k. 17,18).

W piśmie procesowym z dnia 6 listopada 2024 roku (data nadania) wnioskodawca, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wskazał, że domaga się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez ponowne ustalenie kapitału początkowego oraz przyznanie prawa do rekompensaty (k.23-30).

Na rozprawie w dniu 14 listopada 2024 roku pełnomocnik wnioskodawcy popierał odwołanie i wnosił o zasądzenie kosztów procesu, a pełnomocnik ZUS wnosił o oddalenie odwołania (k.105).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje:

#### #### urodził się w dniu 28 lutego 1953 roku. Ubezpieczony w dniu # lipca 2024 roku złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia # września 2023 roku ZUS Oddział w Lublinie przyznał #### #### prawo do emerytury – i podjął jej wypłatę – od dnia # lipca 2023 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (wniosek, decyzja, akta emerytalne).

Do wniosku o emeryturę #### #### przedłożył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione w dniu 16 stycznia 2023 roku przez Polskie Linie Oceaniczne S.A. w Gdyni, z którego wynika, że w okresie od dnia 20 czerwca 1977 roku do dnia 30 kwietnia 1987 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym – pracownik wpisany na listę członków załogi tych statków – wykaz A dział VIII, poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku na stanowiskach asystenta pokładowego, IV oficera, III oficera, II oficera, wymienionych w wykazie A, dziale VIII, poz. 4 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 24 Ministra-Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej i przy uwzględnieniu wykonywanej pracy, zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych - wykonywane obowiązki pod pkt 23 tej ustawy, tj. prace na statkach żeglugi morskiej (k.7 akt emerytalnych).

Ponadto wnioskodawca złożył zaświadczenie wystawione przez Morską Agencję Szczecin Maklerzy Okrętowi Spółkę z o.o. w Szczecinie, w którym wskazano, że wnioskodawca był zatrudniany za pośrednictwem Morskiej Agencji w Szczecinie u obcego armatora w pełnym wymiarze czasu pracy :
- w Eurocrewing Agency LTD Piraeus na statku Mosor Sky od dnia 18 września 1990 roku do dnia 28 września 1990 roku na stanowisku II oficera,
- w Eurocrewing Agency LTD Piraeus na statku Happy Mia od dnia 24 października 1990 roku do dnia 29 maja 1990 roku na stanowisku I oficera,

W okresie od dnia 1 stycznia 1990 roku do dnia 29 lutego 1992 roku składki na ZUS były przekazywane w wysokości 43 % i na Fundusz Pracy w wysokości 12 %, liczonych od przeciętnego wynagrodzenia ustalonego zgodnie z przepisami o zatrudnieniu. Składki do ZUS przekazywane były przez MAS na nr konta NKP 110-1-765, ubezpieczenie bezimienne. Wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach – rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wykaz A dział VIII, poz. 4 (k.13 akt emerytalnych).

#### #### złożył także zaświadczenie z dnia 3 września 2015 roku wystawione przez Bernhard Schulte Shipmanagement (Poland) Spółka z o.o. w Gdyni, z którego wynika, że wnioskodawca był zatrudniony na podstawie stałej umowy o pracę, trwającej od dnia 19 października 2005 roku do dnia 29 czerwca 2010 roku z armatorem zagranicznym BP Martine Service (którego przedstawicielem w Polsce jest firma wystawiająca zaświadczenie). Wnioskodawca w okresie:
- od dnia 19 października 2005 roku do dnia 2 lutego 2006 roku na statku British Endurance pracował jako starszy oficer,
- od dnia 13 czerwca 2006 roku do dnia 30 czerwca 2006 roku na statku British Endurance pracował jako starszy oficer,
- od dnia 1 lipca 2006 roku do dnia 19 listopada 2006 roku na statku British Endurance pracował jako starszy oficer,
- od dnia 24 maja 2007 roku do dnia 30 czerwca 2007 roku na statku British Progress pracował jako starszy oficer,
- od dnia 12 sierpnia 2007 roku do dnia 11 listopada 2007 roku na statku Northwest Shearwater pracował jako starszy oficer,
- od dnia 9 lutego 2008 roku do dnia 18 maja 2008 roku na statku British Curlew pracował jako starszy oficer,
- od dnia 27 lipca 2008 roku do dnia 3 listopada 2008 roku na statku British Curlew pracował jako starszy oficer,
- od dnia 28 stycznia 2009 roku do dnia 2 maja 2009 roku na statku British Curlew pracował jako starszy oficer,
- od dnia 26 lipca 2009 roku do dnia 19 listopada 2009 roku na statku British Curlew pracował jako starszy oficer,
- od dnia 19 lutego 2010 roku do dnia 30 kwietnia 2010 roku na statku British Curlew pracował jako starszy oficer,
i wykonywał wówczas prace na statkach morskich w warunkach szczególnych w żegludze międzynarodowej jako pracownik wpisany na listę członków załogi tych statków – wykaz A dział VIII, poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zaświadczeniu tym wskazano, że każdy zatrudniony marynarz jest informowany, że w zakresie uprawnień do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zaliczony do okresów pracy w Polsce będzie udokumentowany okres zatrudnienia za granicą, u pracodawcy zagranicznego, pod warunkiem opłacenia przez marynarza składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadach i wysokości określonej w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych (k.16 akt emerytalnych).

Wnioskodawca #### #### w okresach : od dnia 23 kwietnia 1987 roku do dnia 16 października 1987 roku, od dnia 27 grudnia 1987 roku do dnia 30 listopada 1988 roku, od dnia 28 stycznia 1989 roku do dnia 22 maja 1989 roku, od dnia 23 lutego 1994 roku do dnia 4 lipca 1994 roku, od dnia 20 sierpnia 2001 roku do dnia 30 października 2001 roku, od dnia 8 stycznia 2002 roku do dnia 19 marca 2002 roku, od dnia 28 maja 2002 roku do dnia 6 sierpnia 2002 roku, od dnia 15 października 2002 roku do dnia 17 grudnia 2002 roku, od dnia 26 lutego 2003 roku do dnia 6 maja 2003 roku, od dnia 15 lipca 2003 roku do dnia 23 września 2003 roku, od dnia 2 grudnia 2003 roku do dnia 10 lutego 2004 roku, od dnia 20 kwietnia 2004 roku do dnia 29 czerwca 2004 roku, od dnia 7 września 2004 roku do dnia 16 listopada 2004 roku cały czas wykonywał pracę na statkach dalekomorskich.

We wszystkich powyżej opisanych okresach pracował jako asystent pokładowy, IV oficer, III oficer, II oficer, starszy oficer i kapitan statku. Na tych stanowiskach podlegał kapitanowi statku, a będąc kapitanem superintendentowi. Superintendent przygotowywał statek do zewnętrznych kontroli i wysyłał polecenia kapitanowi w drodze mailowej. Wnioskodawca, będąc kapitanem, otrzymywał około 80-100 e-maili z poleceniami do wykonania. Po wykonaniu poleceń, w tej samej formie, informował o ich wykonaniu. Jako kapitan wnioskodawca nadzorował pracę wszystkich marynarzy na statku. Na statkach panuje hałas, są wibracje, praca wykonywana jest w różnych porach. Prace wykonywał stale (zeznania wnioskodawcy – k. 104v,105, książeczka żeglarska – k. 7-16 oraz k. 32, zaświadczenia i certyfikaty – k. 32).

W okresie od dnia 1 sierpnia 2001 roku do dnia 13 września 2023 roku wnioskodawca sam opłacał składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe ZUS (bezsporne, por. pismo k.58).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o przytoczone dowody z dokumentów zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy #### ####.

Zeznania wnioskodawcy Sąd przyjął do ustaleń faktycznych, gdyż były one spójne, logiczne i zgodne z dokumentami zawartymi w aktach sprawy.

Sąd jako wiarygodne ocenił wymienione wyżej dokumenty. Zostały one sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień. Odnośnie świadectw i zaświadczeń Sąd miał na uwadze, że są one dokumentami prywatnymi, które może być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Mają one służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.).

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

#### #### w rozpatrywanej sprawie ubiegał się o ustalenia prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, co przełożyłoby się na wysokość kapitału początkowego, jak również wysokość pobieranej emerytury.

Warunki przyznania ubezpieczonym rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych zostały uregulowane w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (obecnie Dz. U. z 2024 r. poz. 1696 tekst jednolity). Jak stanowi art. 2 pkt 5 tej ustawy rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Ponadto, zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Zgodnie z ust. 2 wskazanego przepisu rekompensata nie przysługuje jednak osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jak natomiast stanowi art. 23 powołanej ustawy, ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Bezspornym w rozpatrywanej sprawie było, że skarżący nie jest uprawniony do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Tym samym rekompensata przysługiwałaby mu, jeżeli wykazałaby 15-letni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Wskazać należy, że pracę można uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych, jeśli zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz. U. z 2024 roku, poz. 1631 t.j., zwana dalej ustawą emerytalną) pracownik jest zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Jednocześnie ust. 4 cytowanego przepisu stanowi, że rodzaje prac wykonywanych w warunkach szczególnych ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Tego typu prace zawarte są w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43). Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a więc stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy). Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 roku, sygn. akt II UK 395/13, LEX nr 1455235).

W zaskarżonej decyzji ZUS uwzględnił do pracy w warunkach szczególnych okresy zatrudnienia wnioskodawcy : od dnia 20 czerwca 1977 roku do dnia 30 kwietnia 1997 roku (na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionego przez Polskie Linie Oceaniczne), od dnia 18 września 1990 roku do dnia 28 września 1990 roku i od dnia 24 października 1990 roku do dnia 29 maja 1991 roku (na podstawie zaświadczenia wystawionego przez Morską Agencję Szczecin Maklerzy Okrętowi) oraz od dnia 19 października 2005 roku do dnia 2 lutego 2006 roku, od dnia 13 czerwca 2006 roku do dnia 30 czerwca 2006 roku, od dnia 1 lipca 2006 roku do dnia 19 listopada 2006 roku, od dnia 24 maja 2007 roku do dnia 30 czerwca 2007 roku, od dnia 12 sierpnia 2007 roku do dnia 11 listopada 2007 roku, od dnia 9 lutego 2008 roku do dnia 18 maja 2008 roku, od dnia 27 lipca 2008 roku do dnia 3 listopada 2008 roku, tj. łącznie 12 lat, 1 miesiąc i 17 dni pracy w warunkach szczególnych.

W piśmie, stanowiącym stanowisko komórki merytorycznej z dnia 10 października 2024 roku – będącej załącznikiem do pisma procesowego pełnomocnika ZUS z dnia 11 października 2024 roku (k.98,99) – wskazywano jednak, że okresy od dnia 19 października 2005 roku do dnia 2 lutego 2006 roku, od dnia 13 czerwca 2006 roku do dnia 10 października 2006 roku, od dnia 11 października 2006 roku do dnia 19 listopada 2006 roku, od dnia 12 stycznia 2007 roku do dnia 28 kwietnia 2007 roku, od dnia 30 maja 2007 roku do dnia 26 czerwca 2007 roku, od dnia 13 sierpnia 2007 roku do dnia 10 listopada 2007 roku, od dnia 9 lutego 2008 roku do dnia 17 maja 2008 roku i od dnia 29 lipca 2008 roku do dnia 2 listopada 2008 roku nie mogą być uwzględnione do okresów pracy w szczególnych warunkach, gdyż świadectwa pracy w szczególnych warunkach zostały wystawione przez podmiot nieuprawniony, tj. niebędący pracodawcą wnioskodawcy. Analogiczne stanowisko zajął ZUS odnośnie okresów : od dnia 23 kwietnia 1987 roku do dnia 16 października 1987 roku, od dnia 27 grudnia 1997 roku do dnia 30 listopada 1988 roku, od dnia 28 stycznia 1989 roku do dnia 22 maja 1989 roku i od dnia 23 lutego 1994 roku do dnia 4 lipca 1994 roku (por. pismo stanowiące stanowisko komórki merytorycznej ZUS z dnia 13 czerwca 2024 roku – będące załącznikiem do pisma pełnomocnika ZUS z dnia 25 czerwca 2024 roku – k.79,80).

Pełnomocnik wnioskodawcy w piśmie procesowym z dnia 22 lipca 2024 roku (data nadania) wnosił, aby do pracy w warunkach szczególnych zaliczyć także wnioskodawcy okresy :
- od dnia 23 kwietnia 1987 roku do dnia 16 października 1987 roku, od dnia 27 grudnia 1987 roku do dnia 30 listopada 1988 roku, od dnia 28 stycznia 1989 roku do dnia 22 maja 1989 roku, wskazując na zaświadczenie wystawione przez Polservice z dnia 14 stycznia 1983 roku,
- od dnia 23 lutego 1994 roku do dnia 4 lipca 1994 roku, wskazując na zaświadczenie wystawione przez Agencję Ligmor z dnia 11 lipca 1994 roku,
- od dnia 20 sierpnia 2001 roku do dnia 30 października 2001 roku, wskazując na informację o składkach z dnia 31 grudnia 2004 roku w książce żeglarskiej,
- od dnia 8 stycznia 2002 roku do dnia 19 marca 2002 roku, od dnia 28 maja 2002 roku do dnia 6 sierpnia 2002 roku, od dnia 15 października 2002 roku do dnia 17 grudnia 2002 roku, wskazując na informację o składkach z dnia 4 sierpnia 2009 roku w książce żeglarskiej,
- od dnia 26 lutego 2003 roku do dnia 6 maja 2003 roku, od dnia 15 lipca 2003 roku do dnia 23 września 2003 roku, od dnia 2 grudnia 2003 roku do dnia 10 lutego 2004 roku, wskazując na informację o składkach z dnia 11 lipca 2004 roku w książce żeglarskiej,
- od dnia 20 kwietnia 2004 roku do dnia 29 czerwca 2004 roku, od dnia 7 września 2004 roku do dnia 16 listopada 2004 roku, wskazując na informację o składkach z dnia 9 stycznia 2006 roku w książce żeglarskiej.

Łącznie okres ten wynosi 3 lata i 10 miesięcy (k.90).

Nie ulega przy tym wątpliwości, że we wszystkich powyżej opisanych okresach wnioskodawca wykonywał pracę członka załogi statku (oficera lub kapitana) na statkach dalekomorskich.

Wskazać należy, że warunkiem niezbędnym do zaliczenia okresów wykonywania pracy za granicą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie umów o pracę zawartych bezpośrednio z pracodawcami zagranicznymi za okresy zatrudnienia w rozumieniu art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest opłacenie składek w Polsce również na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 7 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jak wynika natomiast z zaświadczenia z dnia 25 października 2023 roku wystawionego przez Polservice Spółkę z o.o. w Warszawie (k.72) wnioskodawca w okresach od dnia 23 kwietnia 1987 roku do dnia 16 października 1987 roku, od dnia 27 grudnia 1987 roku do dnia 30 listopada 1988 roku i od dnia 28 stycznia 1989 roku do dnia 22 maja 1989 roku wykonywał prace II oficera na statku dalekomorskim i były wówczas opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Podobnie było w okresach od dnia 18 września 1990 roku do dnia 28 września 1990 roku i od dnia 24 października 1990 do dnia 29 maja 1991 roku, co wynika z zaświadczenia z dnia 31 stycznia 2003 roku wystawionego przez Morską Agencję Szczecin Maklerzy Okrętowi Spółkę z o.o. w Szczecinie.

Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 42 pkt 2 i 3 tej ustawy z dnia 16 października 1991 roku o zatrudnieniu i bezrobociu (która została uchylona z dniem 1 stycznia 1995 roku), zatrudnianie obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych było realizowane na podstawie umów zawartych przez upoważnione jednostki kierujące z obywatelami polskimi, kierowanymi przez te jednostki do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych albo na podstawie umów zawartych przez obywateli polskich z pracodawcami zagranicznymi. Z kolei, kierowanie obywateli polskich do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych odbywało się na podstawie upoważnień udzielanych jednostkom kierującym przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (art. 43 ust. 1). Kierowanie do pracy za granicą przez jednostki kierujące odbywało się na podstawie umów zawieranych przez te jednostki z obywatelami polskimi kierowanymi do pracy za granicą, a umowy te powinny regulować w szczególności: 1) czas zatrudnienia za granicą, 2) obowiązki osoby skierowanej i jednostki kierującej oraz 3) zwrot kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, w tym dotyczących załatwienia formalności związanych z wyjazdem, ubezpieczenia skierowanych od nieszczęśliwych wypadków i chorób tropikalnych oraz załatwienia innych spraw zleconych przez kierowanego do pracy za granicą (art. 43 ust. 3). Stosownie do art. 44 ust. 1 tej ustawy, okres zatrudnienia obywateli polskich za granicą na podstawie umów zawartych przez upoważnione jednostki kierujące z obywatelami polskimi, kierowanymi przez te jednostki do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, był traktowany jako okres zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Jednostka kierująca powinna - w myśl art. 45 ust. 1 ustawy - przekazywać: 1) na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składkę na ubezpieczenie społeczne za każdą osobę skierowaną do pracy za granicą, wymierzoną od kwoty zadeklarowanej przez osobę skierowaną, nie niższej jednak od przeciętnego wynagrodzenia - w wysokości przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w Polsce, 2) na Fundusz Pracy kwotę odpowiadającą 12 % przeciętnego wynagrodzenia za każdy miesiąc trwania ubezpieczenia społecznego od osoby skierowanej do pracy za granicę. Z kolei, okresy pracy obywateli polskich za granicą na podstawie umów zawartych przez obywateli polskich z pracodawcami zagranicznymi (bezpośrednio, bez pośrednictwa jednostki kierującej) uznaje się za okresy zatrudnienia na obszarze Polski w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przy czym warunkiem takiego uznania jest udokumentowanie tych okresów oraz uiszczanie składek na ubezpieczenie społeczne pracowników w wysokości przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w Polsce od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak od przeciętnego wynagrodzenia (art. 46). Z dniem 1 stycznia 1995 roku weszła w życie ustawa z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Ustawa ta w rozdziale 6 zawierała regulacje związane z zatrudnianiem obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych oraz zatrudnianiem cudzoziemców w Polsce. Zgodnie z jej art. 46, obywatele polscy mogli podejmować pracę za granicą u pracodawców zagranicznych w trybie i na zasadach obowiązujących w kraju zatrudnienia oraz określonych w umowach międzynarodowych. Zatrudnienie za granicą mogło następować w drodze bezpośrednich uzgodnień i umów zawieranych przez obywateli polskich z pracodawcami zagranicznymi lub za pośrednictwem upoważnionych jednostek kierujących (art. 47 ust. 1). Kierowanie do zatrudnienia za granicą przez upoważnione jednostki kierujące odbywało się na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych przez te jednostki z obywatelami polskimi. Umowy te powinny zaś określać między innymi pracodawcę zagranicznego, okres zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a także rodzaj oraz warunki pracy, wynagradzania i przysługujące osobie kierowanej świadczenia socjalne (art. 47 ust. 2). W myśl art. 48 ust. 1 tej ustawy - o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej - udokumentowane okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych zaliczane są do okresów pracy w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych, pod warunkiem opłacania składek na Fundusz Pracy, natomiast do okresów składkowych w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Przepisy te odnosiły się więc nie tylko do "zatrudnienia u pracodawców zagranicznych" (na podstawie stosunku pracy), ale także do świadczenia "innej pracy zarobkowej".

We wszystkich opisanych powyżej okresach wnioskodawca będąc członkiem załogi statku morskiego wykonywał odpłatnie pracę podporządkowaną. Jak wskazywał przy tym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 stycznia 2010 roku (II UK 162/09) i z dnia 9 marca 2017 roku (II UK 19/16), charakter świadczenia pracy "członka załogi statku morskiego", a ściślej fakty go wyznaczające, są w istocie powszechnie znane, a więc nie wymagają w zasadzie dowodu (art. 228 § 1 k.p.c.). Jest to praca podporządkowana i wykonywana odpłatnie, a więc ma cechy pracy świadczonej na podstawie stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k.p. Można oczywiście wyobrazić sobie świadczenie takiej pracy nieodpłatnie (np. w celach turystycznych) lub w sposób niepodporządkowany (np. na własnym statku), ale jakiekolwiek okoliczności faktyczne ustalone w sprawie na to nie wskazywały. Uprawnione było więc przyjęcie, że wnioskodawca odpłatnie świadczył pracę podporządkowaną, tym bardziej że organ rentowy - nawet, jeżeli tych faktów nie przyznawał (art. 229 k.p.c.) - to w każdym razie im nie zaprzeczał (art. 230 k.p.c.). Także w wyroku z dnia 19 czerwca 2018 roku (II UK 204/17) Sąd Najwyższy wskazywał, że ze względu na charakter, reżim i podporządkowanie pracy na statkach żeglugi morskiej uprawnione jest ustalenie, że praca ubezpieczonego była pracą w zatrudnieniu pracowniczym. Praca zarobkowa na statku żeglugi morskiej jest pracą w relacji i zależności takiej jak w zatrudnieniu pracowniczym (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2018 roku, II UK 23/17).

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że wszystkie okresy wskazane w zaskarżone decyzji w łącznym wymiarze 12 lat, 1 miesiąc i 17 dni, jak też okresy wskazywane przez pełnomocnika wnioskodawcy w piśmie procesowym z dnia 22 lipca 2024 roku (data nadania) w łącznym wymiarze 3 lat i 10 miesięcy powinny być zaliczone do okresów pracy w szczególnym charakterze. Prace te zostały wymienione w wykazie A dział VIII, poz. 4 cyt. powyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, jak tez w załączniku nr 1 poz. 23 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, tj. prace na statkach żeglugi morskiej. Z tego wynika, że wnioskodawca wykazał, że pracował ponad 15 lat w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Z uwagi zaś na okoliczność, że organ rentowy nie kwestionował spełnienia przez wnioskodawcę pozostałych przesłanek do przyznania mu prawa do rekompensaty, należało zmienić w tym zakresie zaskarżoną decyzję i ustalić wysokość kapitału początkowego #### ####, z uwzględnieniem prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, o czym Sąd w oparciu o wyżej wskazane przepisy oraz art.477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł w punkcie I wyroku.

O zasadach zwrotu kosztów procesu, zgodnie z art. 98 § 1 i § 11 k.p.c., Sąd orzekł w punkcie II wyroku. Wysokość kosztów, na którą składa się wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawcy została ustalona na podstawie § 9 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku o opłatach za czynności radców prawnych (Dz.U. z .2023 r. poz.1935 t.j. ze zm.).