Sąd zobowiązał pozwanego do zwrotu środków na rzecz Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

Sygn. akt IV P ##/21

UZASADNIENIE

Powód Międzyzakładowa Organizacja Związkowa NSZZ „Solidarność” przy Domu Pomocy Społecznej w Wygnanowicach w pozwie z dnia 7 kwietnia 2021 roku przeciwko pozwanemu Domowi Pomocy Społecznej w Bończy wniosła o zobowiązanie pozwanego Domu Pomocy Społecznej w Bończy do zwrotu kwoty 25744 złotych na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że pozwany Dom Pomocy Społecznej w Bończy jest pracodawcą objętym zakresem działania Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” przy Domu Pomocy Społecznej w Wygnanowicach. Z informacji posiadanych przez związek zawodowy wynika, że pozwany w ubiegłych latach nieprawidłowo wydatkował środki przeznaczone na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych w Domu Pomocy Społecznej w Bończy, przekazując znaczną ich część na składki emerytalno – rentowe, a w 2018r. na ten cel przeznaczono kwotę 25744 złotych. Środki ZFŚS mogą być wykorzystywane wyłącznie na działalność socjalną, zatem wydatkowanie ich w celu pokrycia składek emerytalno - rentowych stanowi naruszenie ustawy. Osobami upoważnionymi do reprezentowania Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” przy Domu Pomocy Społecznej w Wygnanowicach są członkowie Komisji Międzyzakładowej (organ władzy wykonawczej podstawowej jednostki organizacyjnej związku). Zgodnie z §34 ust. 3 pkt 1 Statutu NSZZ „Solidarność” władzą wykonawczą jest w organizacji zakładowej i międzyzakładowej – odpowiednio komisja zakładowa lub międzyzakładowa, zgodnie zaś z §34 ust. 6 Statutu NSZZ „Solidarność” w podstawowych jednostkach organizacyjnych Związku zarządem, w rozumieniu ustawy o związkach zawodowych jest jej władza wykonawcza (k.2-3 – pozew).

Pozwany Dom Pomocy Społecznej w Bończy w odpowiedzi na pozew z dnia 10 czerwca 2021 roku wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, że wszystkie świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, niezależnie od formy i wartości, o ile stanowią pomoc socjalną i przekazane są zgodnie z zasadami gospodarowania funduszem – są zwolnione z oskładkowania, co wynika z §2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 roku, poz. 1949). Przeprowadzona u pozwanego kontrola ZUS za okres od stycznia 2010 roku do grudnia 2012 roku, ujawniła nieprawidłowości w wydatkowaniu środków funduszy, co skutkowało naliczeniem składek na ubezpieczenie społeczne od wypłaconych świadczeń socjalnych. W zaistniałej sytuacji pozwany musiałby składki zapłacić, a następnie zawiadomić pracowników, zarówno obecnych, jak i byłych o zaistniałej sytuacji i konieczności zwrotu przez nich zapłaconych do ZUS, zaległych składek, w części pokrywanej przez danego pracownika, jako ubezpieczonego. Postąpiono jednak inaczej tj. zawarta została z ZUS umowa o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek. Składki były w ratach spłacane ze środków ZFŚS. Z pozwu wynika, że związkowcy żądają, aby powód zwrócił się do ZFŚS kwotę 25766 złotych tj. równowartość składek wpłaconych do ZUS ze środków ZFŚS w 2018 roku. Zdaniem pozwanego roszczenie to nie uzyskało akceptacji większości pracowników, a pozew został wniesiony wbrew ich woli (k.24-26 – odpowiedź na pozew).

W piśmie z dnia 10 stycznia 2022 roku pełnomocnik powoda sprecyzował, że domaga się zobowiązania pozwanego do zwrotu kwoty 25744 złotych na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy, liczonej jako sumę środków przeznaczonych na składki emerytalno –rentowe pochodzących z ZFŚS, które to w roku 2018 roku wyniosły 25744 złote oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k.160-163 – pismo).

Pełnomocnik pozwanego nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie (k. 167 – protokół rozprawy).

Sąd Rejonowy w Zamościu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

Zgodnie z treścią §4 ust.1 Regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy z dna 5 kwietnia 2012 roku środki Funduszu mogą być przeznaczone na finansowanie i dofinansowanie krajowego wypoczynku pracowników i ich rodzin w formie wczasów pracowniczych, albo wycieczek zakupionych przez osoby uprawnione bądź pracodawcę, wypoczynku sobotnio – niedzielnego uprawnionych organizowanego przez pracodawcę, biletów wstępu na imprezy artystyczne, kulturalne, rozrywkowe lub sportowe, pomoc rzeczową i finansową, zapomogi pieniężne bezzwrotne udzielane w wypadach losowych, pożyczek na cele mieszkaniowe, bezzwrotną pomoc rzeczową udzielaną na potrzeby własne związane z zaspakajaniem potrzeb bieżących pracowników. Według §5 ust. 2 i 3 podstawą do przyznania ulgowych usług i świadczeń jest dochód przypadający na osobę w rodzinie uprawnionego, wykazany w oświadczeniu zawartym we wniosku. Podstawą do obliczenia ulgowych usług i świadczeń stanowi dochód przypadający na osobę w rodzinie (k.135 – Regulamin).

W 2010 roku i 2011 roku wszystkim pracownikom pozwanego Domu Pomocy Społecznej w Bończy wypłacono z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych należności w równej wysokości. Wysokość świadczenia uzależniona była nie od sytuacji życiowej, finansowej, rodzinnej, a od stażu pracy – taki sposób wydatkowania środków z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych był nieprawidłowy (k.123v – wyjaśnienia pozwanego potwierdzone zeznaniami k. 168, k. 155 – zeznania świadka #### ####).

W wyniku przeprowadzonej w okresie od 18 sierpnia 2015 roku do 18 wrzenia 2015 roku w Domu Pomocy Społecznej w Bończy kontroli przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalono, iż płatnik składek nie zróżnicował wysokości wypłat od sytuacji materialnej, rodzinnej i życiowej osób, korzystających z pomocy finansowej z funduszu socjalnego. W latach 2010 roku i 2011 nikt nie składał ani wniosków, ani oświadczeń o dochodzie przypadającym na osobę w rodzinie, a wysokość wypłat z funduszu dla poszczególnych pracowników uzależniono od ich wymiaru czasu pracy. Wypłaty dokonane w oparciu o inne kryteria, niż kryteria socjalne określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 roku, Nr 70, poz. 335 ze zm.) są dodatkowym świadczeniem pracodawcy, stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie i w konsekwencji na Fundusz Pracy, a nie świadczeniem z funduszu świadczeń socjalnych podlegającym wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na podstawie §2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998 roku, Nr 161, poz. 1106 ze zm.). Wobec dokonania wypłaty świadczeń z Funduszu w równej wysokości – Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że nie jest to pomoc socjalna i wypłacone w ten sposób należności to oskładkował (k.123v – wyjaśnienia pozwanego potwierdzone zeznaniami k. 168, k. 156 – zeznania świadka #### ####, k. 167v – zeznania powoda, k.38-59 – protokół kontroli).

W dniu 15 lutego 2016 roku pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Biłgoraju, a Domem Pomocy Społecznej w Bończy została zawarta umowa Nr #/2016 o rozłożenie na raty należności z tytułu składek. Według §2 ust. 1 umowy wierzyciel rozłożył na raty należności z tytułu składek w ogólnej kwocie 61668,70 złotych. Według §4 dłużnik zobowiązał się do opłacenia poszczególnych rat w terminach wynikających z harmonogramu spłat. W dniu 17 października 2017 roku pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Biłgoraju, a Domem Pomocy Społecznej w Bończy został zawarty aneks Nr # do Umowy Nr #/2016 z dnia 15 lutego 2016 roku o rozłożenie na raty należności z tytułu składek. Zgodnie z treścią §1 ust.2 aneksu – dłużnik zobowiązał się do opłacania poszczególnych rat należności z tytułu składek w wysokości i terminach wynikających z ustalonego harmonogramu spłat. Harmonogram spłat przewidywał spłatę do 22 stycznia 2018 roku raty w kwocie 1811 złotych, do 20 lutego 2018 roku – 1814 złotych, do 20 marca 2018 roku – 1818 złotych, do 20 kwietnia 2018 roku – 1822 złote, do 21 maja 2018 roku – 1826 złotych, do 20 czerwca 2018 roku - 1833 złote, do 20 lipca 2018 roku – 1837 złotych, do 20 sierpnia 2018 roku – 1841 złotych, do 20 września 2018 roku – 1845 złotych, do 22 października 2018 roku – 1849 złotych, do 20 listopada 2018 roku – 1853 złote, do 20 grudnia 2018 roku - 1857 złotych, do 21 stycznia 2019 roku – 1864 złotek do 20 lutego 2019 roku – 1874,70 złotych. Na przedmiotowe kwoty rat składały się kwoty zaległych składek, odsetki, koszty upomnienia, koszty prolongacyjne. Warunkiem przystąpienia do układu ratalnego było opłacenie w grudniu 2015 roku całej składki zdrowotnej w kwocie około 20000 złotych. Kwota składki została zapłacona i pozwany zgodnie z planem ratalnym spłacał zadłużenie. Środki na spłatę zadłużenia pochodziły z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Całe zadłużenie zostało spłacone w czerwcu 2018 roku (k.30-31 harmonogram spłat, k.28-29 – aneks do umowy, k.32-37 – umowa, k.123v – wyjaśnienia pozwanego potwierdzone zeznaniami k. 168, k. 155 – zeznania świadka #### ####, k. 155v – zeznania świadka #### ####).

Żądana przez powoda należność dotyczy przelanych na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne, odsetki, koszty ponagleń. Na kwotę 25744 złotych składają się środki obciążające pracownika i pracodawcę. Środki obciążające pracownika to kwota 7951 złotych – są to środki, które pozwany zapłacił za pracowników. Kwota dochodzona pozwem obejmuje kwoty wypłacone z układu ratalnego od 1 stycznia 2018 roku do dnia zakończenia spłaty (k. 167v – zeznania powoda, k. 168 – zeznania pozwanego, k.123v – przesłuchanie w trybie informacyjnym pozwanego potwierdzone zeznaniami k.168).

Organizacja Międzyzakładowa NSZZ „Solidarność” w Domu Pomocy Społecznej w Wygnanowicach obejmuje działaniem Dom Pomocy Społecznej w Bończy (k.13 – poświadczenie rejestracji).

#### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### #### #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, #### ####, przedłożyli oświadczenie, że zrzekają się wszelkich roszczeń z tytułu środków wydatkowanych w ramach Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy (k.74-109 – oświadczenia).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zeznań przesłuchanego w charakterze pozwanego #### #### (k.123v – 124), przesłuchanej w charakterze powódki #### #### (k.167v), świadków #### #### (k.154v – 155), #### #### (k.155v-156), #### #### (k.156) oraz dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Zeznania świadków i stron Sąd obdarzył wiarą w całości, gdyż są szczere, logiczne i ze sobą zbieżne. Dokumenty, na podstawie których Sąd czynił ustalenia faktyczne nie były kwestionowane przez strony.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Sprawa o przekazanie należnych środków na fundusz świadczeń socjalnych jest sprawą z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 ⁵ 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 2005 roku, I PK 12/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 182). Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1999 roku, I PK 663/99 związki zawodowe mają uprawienia do zgłoszenia takiego żądania, jako sprawy z zakresu działalności socjalnej pracodawców z art. 27 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku (t.j.2001.79.854 ze zm.).

Podstawą prawną roszczenia powodowej Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” przy Domu Pomocy Społecznej w Wygnanowicach o zwrot Zakładowemu Funduszowi Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy środków z Funduszu Świadczeń Socjalnych wydatkowych niezgodnie z przepisami jest art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2022 roku, poz. 923 t.j.).

Stosownie do treści art. 8 ust. 3 w/w ustawy związkowi zawodowemu przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na fundusz. Warto przy tym zwrócić uwagę, że powołany przepis posługuje się zwrotem związkom zawodowym przysługuje prawo , gdy tymczasem w treści przepisu art. 8 ust. 2 wskazano jednoznacznie na zakładową organizację związkową. Oba zapisy są spójne i prowadzą do stwierdzenia, że z roszczeniem oznaczonym w treści art. 8 ust. 3 cyt. ustawy może wystąpić związek zawodowy, nawet w sytuacji, gdy nie można mu przypisać przymiotu zakładowej organizacji związkowej.

W toku sprawy bezsprzecznie ustalono, iż w 2010 i 2011 roku w Domu Pomocy Społecznej w Bończy, pozwany nie zróżnicował wysokości wypłat z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych od sytuacji materialnej, rodzinnej i życiowej osób, korzystających z pomocy finansowej, co skutkowało naliczeniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie społeczne od wypłaconych świadczeń socjalnych niezgodnie z celem ustawy.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, środki z Funduszu przeznaczone są na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. Jednocześnie działalnością socjalną są usługi świadczone przez pracodawcę na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

W spornym okresie pracownicy nie składali oświadczeń o dochodzie przypadającym na osobę w rodzinie, a wysokość wypłat z funduszu dla poszczególnych pracowników – pracodawca uzależnił od wymiaru czasu pracy, czym naruszył w/w przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy z dna 5 kwietnia 2012 roku.

Kontrola przeprowadzona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykazała, że wypłaty dokonane na rzecz pracowników w oparciu o inne kryteria, niż kryteria socjalne określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 roku, Nr 70, poz. 335 ze zm.) są dodatkowym świadczeniem pracodawcy, stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie i w konsekwencji na Fundusz Pracy, a nie świadczeniem z funduszu świadczeń socjalnych podlegającym wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na podstawie §2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998 roku, Nr 161, poz. 1106 ze zm.). Powyższe stwierdzenie skutkowało zobowiązaniem pozwanego do zwrotu kwoty 61668,70 złotych zaległych składek. W celu spłaty należności pozwany zawarł z organem rentowym układ ratalny. Okolicznością bezsporną jest fakt, iż należności wynikające z harmonogram spłat obejmujących okres od 22 stycznia 2018 roku do 20 lutego 2019 roku na łączną kwotę 25744złotych zostały w całości pokryte ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.

Bez wątpienia pracodawca ma dość dużą swobodę w określaniu celów, na które mają być przeznaczane środki. Jest on także dysponentem tych środków. Oznacza to, że to pracodawca ma głos decydujący zarówno przy ustalaniu, jak i rozdziale środków, ale korzystając ze swoich uprawnień musi kierować się realizacją zadań socjalnych oraz stosować kryteria określone w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2001 roku (sygn. I PKN 579/00; OSNP 2003/14/331) pracodawca administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

W okolicznościach sprawy – pozwany znajdował się w trudnej sytuacji materialnej i zdecydował się pokryć ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych zaległe składki należne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Pozwany dokonał zatem tego z naruszeniem przepisów ustawy oraz Regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, co uzasadnia zobowiązanie pozwanego Domu Pomocy Społecznej w Bończy do zwrotu kwoty 25744 złotych na rzecz Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy. Wysokość kwoty pobranej ze środków Funduszu na rzecz poczet pokrycia zaległości ZUS-owskich nie była między stronami sporna. Ubocznie należy podnieść, iż oświadczenie pracowników pozwanego Domu, że zrzekają się wszelkich roszczeń z tytułu środków wydatkowanych w ramach Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy nie ma istotnego znaczenia dla sprawy, bowiem środki Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych stanowią własność pracodawcy, nie zaś pracowników. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby po dokonaniu zwrotu należności na konto Funduszu, te środki zostały rozdysponowane pracownikom, przy czym musi to nastąpić zgodnie z ustawą i Regulaminem.

W świetle powyższego, Sąd orzekł, jak w punkcie I wyroku. I zobowiązał pozwany Dom Pomocy Społecznej w Bończy do zwrotu kwoty 25744 (dwadzieścia pięć tysięcy siedemset czterdzieści cztery) złote na rzecz Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Domu Pomocy Społecznej w Bończy.

Stroną wygrywającą sprawę jest strona powodowa. Powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, tak więc to jemu od pozwanego należy się zwrot poniesionych kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na podstawie art. 98 k.p.c. Sąd zasądził od pozwanego jako strony przegrywającej koszty procesu, na które składają się koszty zastępstwa procesowego radcy prawnego w kwocie ### złotych. Zasądzone wynagrodzenie pełnomocnika odpowiada stawce minimalnej określonej w  § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z §2 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 późn. zm.). O odsetkach ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c.

W niniejszej sprawie Związek Zawodowy, stosownie do treści art. 96 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz.U.2020 r., poz.755) zwolniony był z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Wobec uwzględnienia roszczenia powoda, pozwany, który przegrał sprawę na podstawie art. 113 ust. 1 cytowanej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ma obowiązek uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1288 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w postaci opłaty od pozwu.

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów należało orzec jak w sentencji.