Wyrok zmieniający zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznający prawo do wcześniejszej emerytury

Sygn. akt VIII U ##/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w Lublinie decyzją z dnia # grudnia 2018 roku odmówił #### #### prawa do wcześniejszej emerytury, przyznawanej na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 ro8 poz. 1270 tekst jednolity ze zmianami) w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 Nr 8, poz. 43). W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni nie udowodniła co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Organ nie uwzględnił okresu zatrudnienia od dnia 1 maja 1992 roku do 31 stycznia 1995 roku w Drukarni „Pektor” Sp. z o.o. w Lublinie na stanowisku introligator przemysłowy i magazynier (stanowisko łączone), ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 11 lipca 2018 roku wymienione są dwa stanowiska pracy: introligator przemysłowy i magazynier, bez podania okresów, w jakich wnioskodawczyni pracowała na danych stanowiskach oraz czy praca na danym stanowisku była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto organ rentowy podniósł, że stanowisko „magazynier” nie jest zgodne ze stanowiskiem pracy wskazanym w przepisach resortowych, na które powołał się pracodawca (decyzja k. 13 akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła #### ####, nie zgadzając się z zawartym w niej rozstrzygnięciem. Wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie prawa do emerytury. Wskazała, iż oprócz okresu pracy w warunkach szczególnych uznanego przez organ rentowy w wymiarze 12 lat, 8 miesięcy i 20 dni, pracowała w warunkach szczególnych w zakwestionowanym przez organ rentowy okresie, tj. od 1 maja 1992 roku do 31 stycznia 1995 roku, będąc zatrudnioną w Drukarni „Pektor” Sp. z o.o. w Lublinie, co daje łącznie ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Na poparcie swych twierdzeń zgłosiła wnioski dowodowe (odwołanie k. 3-9).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację jak w zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 13-14).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje.

#### ####, urodzona dnia # listopada 1963 roku, w dniu # października 2018 roku złożyła wniosek o emeryturę. Wskazała w nim, że wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa (wniosek k. 1-4 akt ZUS).

Do wniosku dołączyła świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 11 lipca 2018 roku, wystawione przez likwidatora Drukarni „Pektor” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Lublinie, zgodnie z którym wykonywała prace w warunkach szczególnych w okresie od 4 lipca 1983 roku do 31 marca 1984 roku jako introligator przemysłowy, od 1 kwietnia 1984 roku do 28 lutego 1985 roku jako maszynista maszyn typograficznych arkuszowych, od 1 marca 1985 roku do 24 stycznia 1988 roku jako introligator przemysłowy, od 25 stycznia 1988 roku do 30 kwietnia 1992 roku jako maszynista maszyn typograficznych arkuszowych, od 1 maja 1992 roku do 31 stycznia 1995 roku jako introligator przemysłowy i magazynier (stanowisko łączone), a także od 1 lutego 1995 roku do 31 grudnia 1998 roku jako introligator przemysłowy (świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS).

Organ rentowy w dniu # grudnia 2018 roku wydał zaskarżoną decyzję, odmawiając wnioskodawczyni prawa do emerytury z powodu nieudowodnienia okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił 20 lat, 2 miesiące i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat, 8 miesięcy i 20 dni do pracy w warunkach szczególnych , w oparciu o wymienione wyżej świadectwo pracy w szczególnych warunkach (decyzja k. 13 akt ZUS).

W dniu 4 lipca 1983 roku #### #### zawarła umowę o pracę z Ośrodkiem Organizacji Pracy i Ekonomiki „Pektor” w Lublinie. Zakład ten zajmował się drukowaniem książek, akcydensów i innych wydawnictw na zlecenia podmiotów zewnętrznych, zatrudniając łącznie około 25 osób, m.in. maszynistów offsetowych, kopistów, introligatorów, informatyków. Z dniem 1 października 1997 roku Ośrodek Organizacji Pracy i Ekonomiki „Pektor” w Lublinie został przekształcony w Drukarnię „Pektor” Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Lublinie. Początkowo powierzono skarżącej obowiązki introligatora przemysłowego, które wykonywała do dnia 31 marca 1984 roku. Następnie od 1 kwietnia 1984 roku do 28 lutego 1985 roku pozostawała w zatrudnieniu w tym zakładzie pracy jako maszynista maszyn typograficznych arkuszowych. Od 1 marca 1985 roku do 24 stycznia 1988 roku ponownie wykonywała pracę jako introligator przemysłowy, zaś od 25 stycznia 1988 roku do 30 kwietnia 1992 roku znów jako maszynista maszyn typograficznych arkuszowych, a ponadto od 1 lutego 1995 roku do 31 grudnia 1998 roku ponownie jako introligator przemysłowy. W okresach tych odwołująca świadczyła pracę w warunkach szczególnych (okoliczności bezsporne; świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS; zeznania świadka #### #### #### k. 74-76).

Z dniem 1 maja 1992 roku wnioskodawczyni powierzono stanowisko łączone introligatora przemysłowego i magazyniera. Obowiązki te przejęła od #### ####. W magazynie zawsze praca magazyniera była łączona z innymi obowiązkami. Oprócz czynności introligatorskich, stanowiących podstawę jej pracy w tym okresie, miała za zadanie prowadzenie magazynu, którego była jedynym pracownikiem. Introligatornia i magazyn mieściły się w jednym budynku. W introligatorni były maszyny introligatorskie i drukarskie, topograficzne oraz zecernia, zaś obok w oddzielnym pomieszczeniu był magazyn ze środkami chemicznymi i w oddzielnym pomieszczeniu magazyn z papierem. Magazyny były zamykane klucz, nie posiadały profesjonalnej wentylacji. W ramach czynności magazyniera wnioskodawczyni ewidencjonowała przychody i rozchody towarów z magazynu, wypełniając kartoteki magazynowe. Wnioskodawczyni wpisywała dostawy towaru na kartoteki w zależności od ilości dostaw, z których większe przyjeżdżały na magazyn raz w miesiącu. Dostawy papieru i środków chemicznych przywożone były samochodem typu „Żuk” przez kierowcę w związku ze zgłaszanym przez kierownika #### #### zapotrzebowaniem. Wypełnienie kartoteki, w czasie przyjęcia towaru, zajmowało skarżącej wówczas około jednej godziny lub czasami więcej, w zależności od rodzaju dostawy. Dostawy do magazynu miały miejsce 2 do 3 razy w miesiącu. Wnioskodawczyni wydawała także z magazynów papier dla drukarzy. Pracownik drukarni stawiał się u wnioskodawczyni z dokumentem „RW” z biura i na tej podstawie wnioskodawczyni wydawała mu żądaną ilość papieru, przeważnie było to około 5 lub 6 ryz papieru. Następnie wnioskodawczyni wpisywała dokument „RW” do kartoteki „magazyn wydał”. Wydawanie papieru odbywało się nieregularnie, czasami codziennie, a czasami raz na trzy dni i zajmowało to skarżącej maksymalnie 15 minut dziennie. Magazyn chemiczny natomiast obejmował zapas środków drukarskich w postaci farb drukarskich, zmywaczy, rozpuszczalników, klejów i innych odczynników chemicznych do produkcji na kopiarkach, magazynowanych w 20-litrowych pojemnikach, a także zapas ołowianych sztabek do linotypów. Wnioskodawczyni, wydając środki chemiczne, przelewała żądaną ilość z dużego pojemnika magazynowego do mniejszego naczynia i podobnie jak w przypadku papieru, wpisywała otrzymane od pracownika „RW” do kartoteki wydania z magazynu. Wydawanie odczynników chemicznych zajmowało jej około 2 godziny dziennie przez trzy dni w tygodniu. Wnioskodawczyni przez jedną godzinę raz w miesiącu dokonywała rozliczenia stanów magazynowych. Wraz z wnioskodawczynią pracowały #### #### i #### ####, wykonujące czynności introligatora. W zakładzie tym pracował także #### ####, w spornym okresie pełniący obowiązki mistrza i kierownika (zeznania wnioskodawczyni k. 51v-52v w zw. z k. 53v oraz w zw. z k. 76-76v.; zeznania świadka #### #### k. 52v-53; zeznania świadka #### #### k. 53-53v; zeznania świadka #### #### k. 74-76; akta osobowe wnioskodawczyni k. 45).

Obowiązki powyższe na stanowisku łączonym wnioskodawczyni wykonywała do 31 stycznia 1995 roku, przekazując po tym dniu czynności magazyniera #### #### i obejmując od dnia 1 lutego 1995 roku wyłącznie czynności introligatora przemysłowego (zeznania wnioskodawczyni k. 51v-52v w zw. z k. 53v oraz w zw. z k. 76-76v.; świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS).

Stan faktyczny w sprawie został ustalony na podstawie dowodów z zeznań świadków, zeznań wnioskodawczyni oraz wskazanych dokumentów.

Sąd dał wiarę zeznaniom wszystkich przesłuchanych świadków na okoliczność warunków zatrudnienia i rodzaju wykonywanej przez wnioskodawczynię w okresie od 1 maja 1992 roku do 31 stycznia 1995 roku pracy. Świadek #### #### była zatrudniona w drukarni Pektor jako introligator od 23 listopada 1988 roku do 31 kwietnia 2018 roku, świadek #### #### w okresie od lipca 1988 roku do sierpnia 2001 roku, zaś świadek #### #### w okresie od 1977 roku do 2019 roku. Świadkowie w swoich zeznaniach opisali zakres obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku łączonym, potwierdzając istniejące w spornym okresie w obowiązkach wnioskodawczyni proporcje innych czynności w stosunku do pracy w warunkach szczególnych.

Przesłuchani świadkowie pracowali wraz z wnioskodawczynią w tym samym zakładzie pracy. Ich zeznania wzajemnie się uzupełniały i były pozbawione sprzeczności. Wszyscy świadkowie zgodnie wskazywali, że praca wnioskodawczyni w przeważającej większości polegała na wykonywaniu obowiązków introligatorskich, a obowiązki związane ze sporządzaniem raportów, wydawaniem papieru z magazynów i innych czynności związanych z powierzonymi obowiązkami magazyniera. Wskazywane przez nich okoliczności zatrudnienia wnioskodawczyni w spornym okresie były również zgodne z dokumentami, toteż Sąd nie znalazł powodów, aby odmówić wiarygodności tym zeznaniom. Podobnie za wiarygodne Sąd uznał zeznania wnioskodawczyni #### ####, które były tożsame z zeznaniami świadków.

Sąd obdarzył wiarą zgromadzone w sprawie dowody nieosobowe w postaci dokumentów, znajdujące się w aktach organu rentowego oraz aktach sprawy. Były one przechowywane przez uprawnione podmioty, nie noszą śladów podrobienia ani przerobienia. Ich treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nie budziły one również wątpliwości Sądu. Na podstawie tych dokumentów w powiązaniu z zeznaniami wnioskodawczyni i świadków możliwe było ustalenie okresów pracy oraz rzeczywistego zakresu wykonywanych obowiązków ubezpieczonej na poszczególnych stanowiskach. Natomiast oceniając dokument świadectwo pracy w szczególnych warunkach należy podnieść, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym i w postępowaniu sądowym jest traktowane jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 roku, I UK 24/09, Legalis nr 265766). Z tego względu pracownik może za pomocą innych środków dowodowych wykazywać okoliczności wykonywania pracy w warunkach szczególnych. W postępowaniu sądowym treść świadectwa pracy nie jest wiążąca i ubezpieczony może dowodzić innymi środkami fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy w Lublinie rozważył, co następuje.

Odwołanie #### #### jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2018, poz. 1270, tekst jednolity ze zmianami, zwana dalej ustawą emerytalną) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Ponadto zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983, nr 8, poz. 43, tekst jednolity ze zmianami) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W rozpatrywanej sprawie wnioskodawczyni osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 55 lat w dniu # listopada 2018 roku, wniosła w dniu # października 2018 roku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa, a ponadto na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodniła co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Natomiast w toku niniejszej sprawy, na podstawie dowodów z zeznań świadków, zeznań wnioskodawczyni przesłuchanej w trybie art. 299 k.p.c. w zw. z art. 304 k.p.c. oraz korespondujących z tymi zeznaniami dowodów z dokumentów Sąd ustalił, że wnioskodawczyni pracowała w spornym okresie w warunkach szczególnych przez 2 lata, 4 miesiące i 18 dni, wykonując w trakcie zatrudnienia w Ośrodku Organizacji Pracy i Ekonomiki „Pektor” w Lublinie pracę introligatora przemysłowego, wskazane w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w dziale XI.W przemyśle poligraficznym, pod poz. 5. Bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach.

Sąd Okręgowy, badając sporny okres zatrudnienia wnioskodawczyni od 1 maja 1992 roku do 31 stycznia 1995 roku, przez pryzmat powołanego uregulowania prawnego uznał, iż należy z w/w okresu wyłączyć łącznie czasu 4 miesiące i 12 dni. Czynności związane z powierzeniem wnioskodawczyni w spornym okresie prowadzenia magazynu, które nie mogą podlegać zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych związane z przyjęciem towaru w ramach dostaw na magazyn zajmowały skarżącej 2-3 dzień w miesiącu, tj. 99 dni w spornym okresie (okres sporny to 33 miesiące x 3 dni stanowi 99 dni ). Czynności związane z rozliczanie kartotek , wykonywane na koniec miesiąca przez ok. godzinę dziennie raz w miesiącu skutkują koniecznością odliczenia jednego dnia w każdym miesiącu tj. kolejne 33 dni w całym spornym okresie. Natomiast czynności związane z magazynowaniem i wydawaniem środków chemicznych nie mogą stanowić podstawy o wyłączeniu tego okresu z pracy w szczególnych warunkach. Istota tych środków chemicznych stanowiących środki toksyczne, żrące, rodzaj wykonywanych prac jak np. przelewanie substancji chemicznych celem ich wybadania uzasadnia ich zakwalifikowanie jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu wykazu A Dział IV Chemia poz. 40 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Natomiast wydawanie papieru zajmujące 15 minut co kilak dni nie wpływa istotnie na ocenę charakteru pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach. Rozmiar czasowy tej dodatkowej czynności jak nieznaczny.

Podsumowując, wnioskodawczyni udowodniła w toku postępowania łączny okres 2 lat, 4 miesięcy i 18 dni pracy w warunkach szczególnych Z okresu spornego stanowiącego 2 lata 9 miesięcy należy odjąć 4 miesiące 12 dni . Doliczając do tego uwzględniony przez organ rentowy okres 12 lat, 8 miesięcy i 20 dni Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze koniecznych 15 lat. Tym samym spełnia wszystkie przesłanki do przyznania emerytury wcześniejszej, w związku z czym Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił #### #### prawo do emerytury od dnia 23 listopada 2018 roku, tj. od dnia ukończenia wieku 55 lat.

W pozostałym natomiast zakresie odwołanie podlegało oddaleniu jako niezasadne.

Ponadto w punkcie III wyroku Sąd ustalił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie #### #### prawa do świadczenia emerytalnego w przepisanym terminie. Zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Prawo do emerytury zostało ustalone po przeprowadzeniu dowodów z zeznań świadków oraz dokumentów z akt osobowych, którymi to dowodami nie dysponował organ rentowy w dniu wydawania zaskarżonej decyzji. Z tego względu nie można uznać, że ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia #### #### prawa do świadczenia emerytalnego w przepisanym terminie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz na mocy art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.