Swoboda przedsiębiorcy w kształtowaniu podstawy wymiaru składek w ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia klienta Kancelarii, podlegającego ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, wynosi na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe kwotę 2 665,80 złotych, nie zaś jak zadeklarował ubezpieczony 11 107,50 złotych.

Po analizie ksiąg rachunkowych organ doszedł do przekonania, że w okresie zadeklarowania maksymalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia ubezpieczony osiągnął dochód nie wystarczający na opłacenie w całości składek na ubezpieczenia społeczne, a w kolejnym miesiącu wykazał stratę.

Zdaniem organu nie miał zatem wystarczających środków do zadeklarowania wysokiej podstawy wymiaru, a jego działanie motywowane było uzyskiwaniem w przyszłości wysokich świadczeń z ubezpieczenia. Celem ubezpieczonego było pobranie w przyszłości zasiłków, które zostały naliczone od zadeklarowanej podstawy wymiaru składek zwłaszcza, że w kolejnych miesiącach osiągał wysokie dochody. Zdaniem organu działanie ubezpieczonego było niezgodne z zasadą solidaryzmu ubezpieczeń i z zasadą równego traktowania ubezpieczonych.

Stan faktyczny sprawy o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

Klient Kancelarii prowadzi działalność gospodarczą, przez okres pierwszych 24 miesięcy deklarując w ramach podstawy wymiaru składek kwotę nie niższą niż 30% minimalnego wynagrodzenia, a następnie kwotę nie niższą niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Wówczas też dokonał zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego deklarując maksymalną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia w wysokości 11 107,50 złotych, a następnie wystąpił z roszczeniami o wypłatę zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego.

Kwestia wysokości podstawy wymiaru składek osób prowadzących działalność gospodarczą

Wysokość podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą została określona w art. 18 ust. 8 ustawy systemowej, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących działalność pozarolniczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, przy czym zgodnie z ust. 3 podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 10.

Wskazać należy, iż wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność gospodarczą mieści się więc co do zasady w przedziale od 60% do 250% przeciętnego wynagrodzenia i nie jest związana z faktycznie osiągniętymi przychodami.

Kwestia sporna omawianej sprawy

W rozpatrywanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia dla klienta Kancelarii podstawy wymiaru składek w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Wymaga przy tym zaznaczenia, że przedmiotem sporu nie był sam fakt istnienia po stronie odwołującego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym i prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Oznacza to, że odwołujący rzeczywiście prowadził zarobkową działalność gospodarczą w sposób zorganizowany i ciągły, zaś w świetle powyższych przepisów ustawy systemowej stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec prowadzenia działalności gospodarczej.

W niniejszej sprawie organ rentowy nie kwestionował prowadzenia przez odwołującego działalności gospodarczej i wykonywania w ramach tej działalności czynności wskazywanych przez skarżącego zarówno w toku postępowania przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego, przy czym w istocie ostatecznie zgodnemu stanowisku stron w tej kwestii nie przeczyło również przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe.

Warto wiedzieć

Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność gospodarczą uzależniona jest od deklaracji płatnika składek, któremu ustawodawca pozostawił swobodę w określeniu wysokości podstawy wymiaru składek, z zastrzeżeniem dolnej i górnej granicy (między 60% a 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego), niezależnie od tego czy przedsiębiorca osiąga dochody, czy też nie.

W uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów z dnia 21 kwietnia 2010 roku, II UZP 1/10 (OSNP 2010, nr 21-22, poz. 267) Sąd Najwyższy wskazał, że po stronie płatnika będącego przedsiębiorcą istnieje uprawnienie do zadeklarowania dowolnej kwoty, w ustawowych granicach, jako podstawy wymiaru składek, jest to jego wyłączna decyzja i jakakolwiek ingerencja w tę sferę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest niedopuszczalna, niemożliwe jest także kwestionowanie zadeklarowanej podstawy z powołaniem się na art. 58 k.c. czy art. 5 k.c., gdyż deklaracja podstawy wymiaru składek nie jest czynnością prawa cywilnego.

Granice kontroli prowadzonej przez ZUS względem podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przez ubezpieczonego

Zakładowi przysługują przewidziane w art. 86 ust. 1 i art. 86 ust. 2 pkt 2 ustawy uprawnienia do kontroli prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek przez ich płatników.

Uprawnieniem organu jest zatem możliwość sprawdzenia, czy płatnik wyliczył składkę prawidłowo, tzn. czy zastosował właściwą stopę procentową do przychodu stanowiącego w myśl przepisów ustawy podstawę wymiaru składek w określonej sytuacji faktycznej, czy potrącił te składki oraz czy je opłacił, nie zaś czy ubezpieczony zadeklarował, zdaniem organu, odpowiednią wysokość podstawy wymiaru składek, jeżeli mieści się ona w granicach ustawowych.

Podobnie wynikająca z art. 41 ust. 13 ustawy systemowej możliwość kwestionowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych podanych mu informacji oraz ich zmiany, nie może wykraczać poza przewidziane dla tego organu kompetencje kontrolne, które jak wskazano wyżej, odnoszą się wyłącznie do kwestii zgodności z przepisami ustawy systemowej czynności płatników w postaci obliczania, potrącania i opłacania składek.

Uwaga!

Wysokość świadczeń wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego nie zależy od uznania organu rentowego i w obowiązującym systemie prawnym problem świadczeń „nadmiernie wysokich” w stosunku do krótkiego opłacania składek nie stanowi argumentu przyznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych uprawnienia do weryfikacji zadeklarowanej przez płatnika podstawy wymiaru składek. Brak jest możliwości kwestionowania kwoty zadeklarowanej jako podstawy wymiaru składek przez przedsiębiorcę.

Orzeczenie Sądu Okręgowego w Lublinie - ustalenie podstawy wymiaru składek na poziomie maksymalnym

Skoro podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osoby prowadzącej działalność gospodarczą nie wynika ze stosunku cywilnego, a przepisy prawa ubezpieczeń społecznych zezwalają na zadeklarowanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe takiej osoby na poziomie do 250% przeciętnego wynagrodzenia w oderwaniu od rzeczywistego przychodu, to zachowanie płatnika, realizującego swe uprawnienie w oparciu o bezwzględnie obowiązujący przepis, nie może być podważone.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma możliwości ingerowania w wysokość deklarowanej przez ubezpieczonego podstawy wymiaru składek, jeżeli mieści się ona w granicach ustawowych.

Wyrok z opisywanej sprawy zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie: Zmiana decyzji organu rentowego i ustalenie maksymalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne