Zwolnienie nauczyciela psychologa z uwagi na brak finansowania etatu przez organ prowadzący

Zwolnienia z pracy są najmniej przyjemnym aspektem pełnienia funkcji dyrektora szkoły, jednak nierozerwalnie z nią związanym. W tym zakresie bowiem to dyrektor, który w istocie sam jest pracownikiem placówki oświatowej, którą prowadzi, musi podjąć decyzję, którego z nauczycieli powinien zwolnić, a którego pozostawić w zatrudnieniu. Oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy winno być poprzedzone szczegółową analizą możliwości szkoły w zakresie posiadanych godzin dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawczych oraz porównaniem nauczycieli, dla których tych godzin brakuje przy zastosowaniu sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów wyboru do zwolnienia.

Stan faktyczny omawianej sprawy - konieczność zwolnienia nauczyciela

Do naszej Kancelarii zgłosił się dyrektor placówki oświatowej, który musiał zwolnić nauczyciela zajmującego stanowisko szkolnego psychologa. Konieczność rozwiązania jego stosunku pracy wynikała z faktu, że organ prowadzący, będąc do tego uprawniony, nie przewidział na kolejny rok szkolny środków na ten etat. W dokumencie wypowiedzenia wręczonym nauczycielowi, jako przyczynę tego oświadczenia wskazano zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole uniemożliwiające dalsze zatrudnianie powódki na stanowisku psychologa. Zarzuty nauczyciela podnoszone w postępowaniu sądowym dotyczyły głównie wyboru jego osoby do zwolnienia, a także właściwego skonkretyzowania oraz prawdziwości przyczyny wypowiedzenia, gdyż w jego ocenie w szkole nadal istniała potrzeba zatrudniania psychologa.

Uwaga!

Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., sygn. akt III PK 80/15 (LEX nr 2023930) żaden przepis ustawy z 1982 r. - Karta Nauczyciela (w szczególności jej art. 20) nie określa wymagań formalnych (formy, sposobu), jakim powinno odpowiadać oświadczenie pracodawcy wyrażające wolę rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem. Wśród regulacji Karty Nauczyciela nie ma bowiem przepisu, który stanowiłby odpowiednik art. 30 § 3, 4 i 5 k.p. Dlatego należy przyjąć, że określenie formy (sposobu) złożenia oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy z nauczycielem w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela oraz treści tej czynności prawnej jest "sprawą wynikającą ze stosunku pracy, nieuregulowaną przepisami Karty Nauczyciela" w rozumieniu art. 91c ust. 1 tej Karty. Oznacza to, że w tym przedmiocie ma zastosowanie art. 30 § 3 k.p. oraz art. 30 § 4 i 5 k.p. co do elementów składowych pisma dyrektora szkoły o wypowiedzeniu stosunku pracy. W konsekwencji, oświadczenie o wypowiedzeniu nauczycielskiego stosunku pracy, podyktowane okolicznościami wskazanymi w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, powinno zostać sporządzone w formie pisemnej, a pismo rozwiązujące ten stosunek pracy musi określać przyczynę wypowiedzenia oraz zawierać pouczenie o przysługującym nauczycielowi prawie.

Przesłanki zwolnienia nauczyciela - rzeczywistość przyczyny zwolnienia

W zajętym przez nas stanowisku procesowym podnieśliśmy, że jak wynika z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Analizując rzeczony przepis dojść należy do konkluzji, że ustanawia on sposób działania, jaki dyrektor zmuszony jest przedsięwziąć w razie zaistnienia wskazanych przesłanek. Oznacza to zatem, że w przypadku, gdy z uwagi na zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmiany planu nauczania nie można nauczycielowi powierzyć obowiązków w pełnym przewidzianym dla niego wymiarze, dyrektor musi zwolnić nauczyciela.

Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r., sygn. akt II PK 392/04 (LEX nr 182746) wskazanie przez szkołę jako przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem zwrotu ustawowego zawartego w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela nie narusza art. 30 § 4 k.p., jeżeli w okolicznościach sprawy, w tym uwzględniając informacje podane przez pracodawcę w inny sposób, stanowi to dostateczne skonkretyzowanie tej przyczyny.

W analizowanej sprawie nie ulegało wątpliwości, że w nowym roku szkolnym etat psychologa decyzją organu prowadzącego ulegnie likwidacji oraz, że dojdzie do likwidacji dwóch oddziałów szkolnych. Nauczyciel był o tym fakcie informowany między innymi na Radzie Pedagogicznej, która miała miejsce na kilkanaście dni przed złożeniem mu oświadczenia o wypowiedzeniu. Oznaczało to w ocenie Sądu, że w istocie doszło do zmniejszenia liczby oddziałów w pozwanej szkole, z uwagi zaś na zlikwidowanie etatu psychologa nie było możliwości pozostawienia powódki w zatrudnieniu w kolejnym roku szkolnym, wobec czego wskazana przez pozwaną w wypowiedzeniu przyczyna była rzeczywista i uzasadniała zwolnienie.

Uwaga!

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2019 r., sygn. akt I BP 10/17 (LEX nr 2632308) zaistnienie sytuacji, o jakiej mowa w art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1982 r. Karta Nauczyciela, a mianowicie konieczność zmian organizacyjnych uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia nauczycielskiego stosunku pracy. W razie odwołania się pracownika od spowodowanego tak określoną przyczyną wypowiedzenia rozwiązującego poza kognicją sądu rozstrzygającego spór pozostaje badanie celowości i zasadności samych zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby zajęć lub liczby oddziałów szkolnych.

Przesłanki zwolnienia nauczyciela - kryteria wyboru do zwolnienia

W tym zakresie należało wskazać, że obowiązek posłużenia się przez dyrektora kryteriami wyboru nauczyciela do zwolnienia powstaje wtedy, gdy z przyczyn organizacyjnych koniecznym jest rozwiązanie stosunku pracy z którymś z grupy nauczycieli, którzy wykonują tożsamy rodzaj obowiązków, tj. prowadzą określony rodzaj zajęć, zaś liczba godzin w ramach tych zajęć uległa takiemu zmniejszeniu, który nie pozwala na dalsze zatrudniania wszystkich nauczycieli. Tylko w takiej sytuacji bowiem pracodawca zobowiązany jest do dokonania stosowanego porównania ich przydatności zawodowej i zawarcia informacji o jego wynikach w dokumencie wypowiedzenia. W analizowanej sprawie mieliśmy jednak do czynienia z inną sytuacją. Należy bowiem zaznaczyć, że zwalniany nauczyciel był jedynym zatrudnionym na stanowisku psychologa, tj. stanowisku, którego organ prowadzący nie przewidział na kolejny rok szkolny.

Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2019 r., sygn. akt I PK 40/18 (LEX nr 2692181) przyczyną może być w szczególności likwidacja stanowiska pracy rozumiana jako zmiana struktury organizacyjnej zakładu pracy, polegająca na likwidacji jedynego lub wszystkich stanowisk pracy danego rodzaju i powodująca konieczność zwolnienia wszystkich pracowników zatrudnionych na tym stanowisku lub stanowiskach. Tak rozumiana likwidacja stanowiska pracy jest sama w sobie wystarczającą przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. W takich przypadkach nie ma konieczności porównywania pracowników i stosowania kryteriów doboru do zwolnienia. Zaprezentowane stanowisko podzielił Sąd wyjaśniając w uzasadnieniu wyroku, że powódka była u pozwanego jedynym psychologiem, a zatem na pracodawcy nie ciążył obowiązek porównania powódki z innym pracownikiem przed dokonaniem wypowiedzenia.

Tak rozumiana likwidacja stanowiska pracy jest sama w sobie wystarczającą przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. W takich przypadkach nie ma konieczności porównywania pracowników i stosowania kryteriów doboru do zwolnienia

Orzeczenie Sądu Pracy - oddalenie pozwu nauczyciela

Wydając wyrok na korzyść naszego Klienta Sąd uznał, że wszystkie działania dyrektora szkoły były prawidłowe i oparte na prawdziwych i uzasadniających zwolnienie z pracy przesłankach. Przyczyna zwolnienia była prawdziwa i uzasadniała rozwiązanie stosunku pracy, dyrektor w sposób prawidłowy przekazał nauczycielowi wiedzę o przyczynie wypowiedzenia, miał także prawo odstąpić od stosowania kryteriów wyboru do zwolnienia (mimo, że takie były w szkole opracowane) bowiem zwalniany był jedynym nauczycielem na likwidowanym stanowisku. Wyrok z analizowanej sprawy zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie: Oddalenie pozwu o odszkodowanie złożonego przeciwko szkole podstawowej