Zasiedzenie służebności gruntowej
Czym jest służebność gruntowa?
Służebność gruntowa oznacza, iż:
- nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega,
- bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej,
- bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań,
- bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa) – art. 285 k.c.
Czy służebność gruntową można nabyć w drodze zasiedzenia?
Zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.
W piśmiennictwie i judykaturze Sądu Najwyższego podkreślano wyjątkowość instytucji uregulowanej w art. 292 k.c. wyrażającą się w konieczności korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności w sposób jawny, to znaczy przy wykorzystaniu jawnego urządzenia będącego zewnętrzną oznaką ostrzegającą właściciela nieruchomości, że korzystanie istnieje (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1960 r., 2 CR 951/59, OSN 1961/20).
Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia trwałego i widocznego urządzenia. Analizując wypowiedzi doktryny oraz poglądy judykatury Sądu Najwyższego można stwierdzić, że "urządzenia" należy rozumieć jako wynik celowego działania ludzkiego uzewnętrzniony w trwałej postaci widocznych przedmiotów czy urządzeń wymagających do swego powstania pracy ludzkiej. Winny one odpowiadać treści służebności gruntowej pod względem gospodarczym i umożliwiać lub ułatwiać korzystanie z nieruchomości władnącej w zakresie treści tej służebności (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1969 r., II CR 516/68, OSN 1969/220, z dnia 17 lutego 1960 r., 2 CR 951/59, OSN 1961/20, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2002 r., V CKN 972/00, OSP 2003/7-8/100). Orzecznictwo Sądu Najwyższego dostarcza konkretnych przykładów urządzeń uznanych za trwałe i widoczne, są to rowy odwadniające, nasypy, studnie, groble, utwardzenia na gruncie szlaku drożnego, mostki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1999 r., III CKN 379/99 - niepubl.).
W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2011 r. (III CZP 10/11, OSNC 2011/12/129), Sąd Najwyższy opowiedział się za dominującym w piśmiennictwie i judykaturze poglądem, iż wykonanie trwałego i widocznego urządzenia przez posiadacza nieruchomości w zakresie służebności gruntowej drogi dojazdowej jest przesłanką zasiedzenia tej służebności. Sąd Najwyższy wskazał, że tylko urządzenie wzniesione przez posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności stanowi widomy znak przestrzegający, że istniejący na gruncie stan powstały na skutek działania osoby nieuprawnionej może doprowadzić do ograniczenia prawa własności.
