Skuteczne odwołanie od decyzji ZUS-u - nabycie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na stanowisku elektromonter

Sygn. akt VIII U ##/22

U Z A S A D N I E N I E

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Biłgoraju decyzją z dnia # marca 2022 roku, znak ENP/25/###, odmówił #### #### prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych w uzasadnieniu wskazując, że wnioskodawca nie udowodnił 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił okresów pracy wnioskodawcy jako wykonywanej w szczególnych warunkach:

- w okresie od 23 lipca 1981 roku do 29 września 1985 roku, od 27 października 1985 roku do 1 czerwca 1986 roku, od 1 lipca 1986 roku do 9 października 1988 roku oraz od 1 marca 1992 roku do 30 kwietnia 1988 roku w Lubelskim Przedsiębiorstwie Instalacji Elektrycznych w Lublinie na podstawie świadectwa pracy z dnia 14 października 2003 roku, ponieważ nie podano charakteru pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wykaz A, dział II, poz. 1;

- w okresie od 26 kwietnia 1976 roku do 30 kwietnia 1981 roku w Przedsiębiorstwie Elektryfikacji i Technicznej Obsługi Rolnictwa „Eltor” w Lublinie, ponieważ nie zostało przedłożone świadectwo pracy w szczególnych warunkach (decyzja k. 19 a.e.).

#### #### złożył odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości i domagając się jej zmiany poprzez uznanie, iż przysługuje mu prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu podniósł, że w okresach zatrudnienia nieuwzględnionych przez ZUS stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku elektromontera, które zostało wymienione w wykazie A, dziale II załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku oraz wykazie A, dziale II, pozycji 1, punkcie 4 wykazu szczegółowego stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach (odwołanie k. 5 - 10).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Biłgoraju wniósł o jego oddalenie nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 14).

Na rozprawie dnia # listopada 2022 roku wnioskodawca sprecyzował, że domaga się zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Elektryfikacji i Technicznej Obsługi Rolnictwa „Eltor” oraz w Lublinie Lubelskim Przedsiębiorstwie Instalacji Elektrycznych w Lublinie (protokół k. 38 - 39).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił następujący stan faktyczny:

#### #### urodził się dnia # lutego 1957 roku, z zawodu jest tokarzem i elektromonterem.

W okresie od dnia 26 kwietnia 1976 roku do dnia 30 kwietnia 1981 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Elektryfikacji i Technicznej Obsługi Rolnictwa „Eltor” w Lublinie na stanowisku elektromontera w pełnym wymiarze czasu pracy. Wówczas wnioskodawca pracował w pięcio– lub sześcioosobowej brygadzie przy elektryfikacji wsi na terenie Lubelszczyzny. Brygada wnioskodawcy budowała słupy elektryczne oraz wykonywała i podłączała przyłącza energetyczne poszczególnych gospodarstw do sieci elektrycznej. Wnioskodawca pracował w stałych godzinach od 7:00 do 15:00, głównie poza budynkami na wolnym powietrzu, za wyjątkiem, gdy pracował przy podłączaniu instalacji w magazynach - wtedy praca odbywała się we wnętrzu budynku. Wnioskodawca pracował przy wykonywaniu podłączy w pełnym wymiarze czasu pracy, nie był kierowany do innych prac, a ewentualne przerwy w pracy były związane z niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi i gdy się zdarzały pracownikom wydłużano dzień pracy. W tym okresie zatrudnienia wnioskodawca współpracował w jednej brygadzie ze świadkiem #### ####, któremu z uwagi na wykonywanie pracy w charakterze elektromontera ZUS przyznał prawo do wcześniejszej emerytury (odpis świadectwa pracy z dnia 30 kwietnia 1981 roku k. 4 a.k., zeznania wnioskodawcy k. 38 v – 39, 40, zeznania #### #### k. 39 v).

W okresie od dnia 23 lipca 1981 roku do dnia 30 kwietnia 1998 roku wnioskodawca był zatrudniony w Lubelskim Przedsiębiorstwie Instalacji Elektrycznych w Lublinie, przekształconej z dniem 1 sierpnia 1991 roku w Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Elpie” Spółkę z o.o. w Lublinie w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku elektromontera. Wówczas jego praca polegała na układaniu instalacji i zasilaniu stacji transformatorowych, rozdzielni w zakładach przemysłowych i w budownictwie mieszkaniowym. Wnioskodawca pracował w stałych godzinach pracy od 7:00 do 15:00.

W trakcie w/w zatrudnienia wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego w okresach od 30 września 1985 roku do 26 października 1985 roku, od 2 czerwca 1986 roku do 30 czerwca 1986 roku oraz od 10 października 1988 roku do 28 lutego 1992 roku. W ostatnim ze wskazanych okresów wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego w związku ze skierowaniem do pracy na budowie eksportowej w ZSRR, gdzie także pracował w charakterze elektromontera (akta osobowe k. 34, w tym: świadectwa pracy, umowa o pracę z dnia 20 lipca 1981 roku, umowa o pracę z dnia 7 sierpnia 1981 roku, umowy z dnia 5 października 1988 roku i z dnia 2 stycznia 1991 roku o wykonanie pracy za granicą, umowa o pracę z dnia 27 lutego 1992 roku, zeznania wnioskodawcy k. 38 v – 39, 40, zeznania #### #### k. 39 v – 40).

Po zakończeniu stosunku pracy w „Elpie” pracodawca wydał wnioskodawcy dwa świadectwa pracy, pierwsze sporządzone dnia 30 kwietnia 1998 roku, w którym zamieścił informację, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz drugie sporządzone dnia 14 października 2003 roku, w którym w punkcie 8 wskazano, że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia od 23 lipca 1981 roku do 29 września 1985 roku, od 27 października 1985 roku do 1 czerwca 1986 roku i od 1 lipca 1986 roku do 30 kwietnia 1998 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych na stanowisku wymienionym w wykazie A, dziale II, pozycji 1 punkt 4 wykazu szczegółowego stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (akta osobowe k. 34, w tym: świadectwa pracy).

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie zeznań wnioskodawcy, zeznań świadków oraz powołanych wyżej dowodów z dokumentów.

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom świadków. #### #### pracował razem z wnioskodawcą w jednej brygadzie w „Eltorze” na stanowisku elektromontera w latach 1975 – 1976, natomiast #### #### pracował wraz z wnioskodawcą w „Elpie” także na stanowisku elektromontera. Wymienieni świadkowie w sposób jasny, rzeczowy i szczegółowy scharakteryzowali czynności, które wykonywał wnioskodawca na stanowisku elektromontera w obu zakładach pracy przyznając, że realizował je stale i w pełnym wymiarze czasy pracy. Świadkowie ci pozostają obcy dla wnioskodawcy, niezainteresowani wynikiem sporu, stąd zeznania ich Sąd Okręgowy ocenił jako szczere i wiarygodne.

Sąd podzielił i uznał za szczere oraz odpowiadające rzeczywistemu obrazowi zeznania wnioskodawcy. Były one logiczne, jasne i zgodne ze zgromadzonymi w sprawie dowodami z dokumentów oraz zeznaniami świadków.

Stan faktyczny Sąd ustalił także w oparciu o powołane dowody z dokumentów, w tym z dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy (umowy, angaże). Ich autentyczność w toku procesu nie była kwestionowana przez strony. Ich forma oraz treść nie wzbudziła ponadto wątpliwości co do ich autentyczności z urzędu, wobec czego zostały one uznane za wiarygodne w całości i jako takie stanowiły pełnowartościowe źródło informacji o okolicznościach faktycznych w sprawie.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Odwołanie #### #### jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Skarżący w rozpatrywanej sprawie ubiegał się o ustalenie mu dodatku do kapitału początkowego w postaci rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, co przełożyłoby się na wysokość kapitału początkowego, jak również wysokość przyznanej mu emerytury. Warunki przyznania ubezpieczonym rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych zostały uregulowane w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1340 ). Jak stanowi art. 2 pkt 5 tej ustawy rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. W przypadku wnioskodawcy nie zachodziła możliwość nabycia przez niego uprawnienia do wcześniejszej emerytury, bowiem na dzień 1 stycznia 1999 r. nie legitymował się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Zgodnie z ust. 2 wskazanego przepisu rekompensata nie przysługuje jednak osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jak natomiast stanowi art. 23 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Pracę można uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych, jeśli zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracownik jest zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Jednocześnie art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej stanowi, że rodzaje prac wykonywanych w warunkach szczególnych ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Tego typu prace zawarte są w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z  1983 Nr 8 poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy

W rozpatrywanej sprawie koniecznym stało się ustalenie, czy wnioskodawca spełnia warunek 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie złożonej dokumentacji nie uwzględnił do pracy w warunkach szczególnych żadnego okresu zatrudnienia wnioskodawcy z uwagi na brak wskazania w przedłożonym przez wnioskodawcę świadectwie pracy wydanym przez „Eltor’, że wykonywał prace w szczególnych warunkach oraz brak w świadectwie pracy sporządzonym przez „Elpie” określenia charakteru wykonywanej pracy zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Należy zauważyć, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a więc stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy). Brak wystawienia dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy tego rodzaju lub ich błędne wypełnienie nie stanowi wystarczającej podstawy do przyjęcia, że pracownik nie wykonywał pracy w takich warunkach. Obowiązek sporządzenia dokumentacji w tym zakresie obciąża pracodawcę, w związku, z czym wyciąganie wobec pracownika jakichkolwiek negatywnych konsekwencji braku lub błędnego jej sporządzenia byłoby dla niego nazbyt krzywdzące. Należy mieć na uwadze fakt, że w postępowaniu sądowym nie znajdują zastosowania ograniczenia w zakresie dopuszczalnych źródeł dowodowych, ustanowione na potrzeby postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a wynikających z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe (Dz. U. z 2011 roku, Nr 237, poz. 1412). Zasadniczym celem postępowania sądowego jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Ułatwia to art. 473 k.p.c., który wprost stanowi, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, sygn. akt III UZP 6/84, LEX nr 14625; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku, sygn. akt III UZP 48/84, LEX nr 14630, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2013 roku, sygn. akt III AUa 808/12, LEX nr 1313299). Z przedstawionym poglądem i wynikającymi z niego wnioskami Sąd Okręgowy w pełni się zgadza.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż w okresie od 26 kwietnia 1976 roku do 30 kwietnia 1981 roku podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Elektryfikacji i Technicznej Obsługi Rolnictwa „Eltor” w Lublinie oraz w okresie od 23 lipca 1981 roku do 29 września 1985 roku, od 27 października 1985 roku do 1 czerwca 1986 roku, od 1 lipca 1986 roku do 9 października 1988 roku oraz od 1 marca 1992 roku do 30 kwietnia 1998 roku podczas zatrudnienia w Lubelskim Przedsiębiorstwie Instalacji Elektrycznych w Lublinie w ramach obowiązującego skarżącego pełnego wymiaru czasu pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, o których mowa w Wykazie A, Dziale II rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z kolei akt resortowy, odnoszący się do stanowiska elektromontera, tj. zarządzenie nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 6 grudnia 1983 r., nr 3, poz. 6) w Wykazie A, Dziale II, pod poz. 1 w pkt. 4 wymienia stanowiska, na których wykonywano prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, a w tym stanowisko elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, a zatem zajmowane przez wnioskodawcę również w kwestionowanych przez organ rentowy okresach zatrudnienia w „Elpie” i „Eltorze”.

Po zsumowaniu w/w okresów zatrudnienia Sąd Okręgowy ustalił, że wbrew stanowisku ZUS wyrażonemu w zaskarżonej decyzji wnioskodawca legitymuje się okresem łącznie ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych (po odjęciu okresów urlopu bezpłatnego wskazanego w świadectwie pracy Elpie – świadectwo pracy w aktach kapitałowych), bowiem 18 lat, 2 miesiące i 27 dni, a tym samym, spełnił wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do rekompensaty.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił #### #### prawo do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.