Wygrana w sprawie o przyznanie prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach na stanowiskach ślusarz i maszynista

Sygn. akt VIII U ##/22

U Z A S A D N I E N I E

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie decyzją z dnia # sierpnia 2022 roku, znak ENP/6/#### przyznał #### #### emeryturę od dnia # sierpnia 2022 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 230.382,05 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 795.620,93 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 196,20 miesięcy. Biorąc pod uwagę powyższe organ rentowy obliczył wysokość emerytury na kwotę 5.229,37 zł brutto. ZUS jednocześnie odmówił przyznania rekompensaty, nie uwzględniając okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w okresie od 15 marca 1983 r. do dnia 1 grudnia 1999 r. z tytułu zatrudnienia w Zakładach Usług Energetycznych Odlewnia Sp. z.o.o. w upadłości z uwagi na fakt, iż przedłożone świadectwo pracy zawierało niekompletne informacje o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach. W treści tego dokumentu, jak wskazał organ rentowy pracodawca podał, iż wnioskodawca pracował na stanowisku maszynista, powołując się na wykaz A dział IV poz. 9 pkt. 2 oraz, iż pracował na stanowisku ślusarz powołując się na wykaz A dział II poz., 1 pkt 12 zarządzenia nr 3 Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1983 r. Organ rentowy zauważył przy tym, iż stanowisko to nie jest zgodne z powołanym przepisem resortowym, ponieważ w wykazie A dział IV poz. 9 pkt. 2 powyższego Zarządzenia podane jest stanowisko „maszynista sprężarek”, a nie „maszynista”, natomiast w wykazie A dziale II poz. 1 pkt. 12 zarządzenia podane jest stanowisko „”ślusarz remontowy urządzeń energetycznych” a nie „ślusarz” (decyzja k. nienumerowane, t. II a.e.).

Odwołanie od powyższej decyzji złożył #### #### domagając się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z tytułu zatrudnienia w obecnie nieistniejącym (odwołanie k. 5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wniósł o jego oddalenie nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy wykonywania pracy w szczególnych warunkach zgodnego z przepisami Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. określających charakter pracy i stanowisko zgodne z wykazem, pozycją i punktem przepisów resortowych w związku z czym nie można ocenić czy praca ta może być kwalifikowana do prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (odpowiedź na odwołanie k. 6-7v a.s.).

W toku dalszego postępowania #### #### wniósł o zaliczenie okresu pracy od 15 marca 1983 r. do 1 grudnia 1999 r. jako pracy w warunkach szczególnych, natomiast pozwany konsekwentnie wnosił o oddalenie odwołania (protokół, k. 30 a.s., k. 49 a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił następujący stan faktyczny:

#### #### urodził się dnia # sierpnia 1957 roku. Z zawodu jest technikiem górnikiem (bezsporne).

Dnia # lipca 2022 r. złożył wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą (wniosek, k. 1-3v t. II a.e.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zaskarżoną decyzją z dnia # sierpnia 2022 roku, znak ENP/6/#### przyznał #### #### emeryturę od dnia # sierpnia 2022 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 230.382,05 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 795.620,93 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 196,20 miesięcy. Biorąc pod uwagę powyższe organ rentowy obliczył wysokość emerytury na kwotę 5.229,37 zł brutto. ZUS jednocześnie odmówił przyznania rekompensaty, nie uwzględniając okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w okresie od 15 marca 1983 r. do dnia 1 grudnia 1999 r. z tytułu zatrudnienia w Zakładach Usług Energetycznych Odlewnia Sp. z.o.o. w upadłości z uwagi na fakt, iż przedłożone świadectwo pracy zawierało niekompletne informacje o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach. W treści tego dokumentu, jak wskazał organ rentowy pracodawca podał, iż wnioskodawca pracował na stanowisku maszynista, powołując się na wykaz A dział IV poz. 9 pkt. 2 oraz, iż pracował na stanowisku ślusarz powołując się na wykaz A dział II poz., 1 pkt 12 zarządzenia nr 3 Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1983 r. Organ rentowy zauważył przy tym, iż stanowisko to nie jest zgodne z powołanym przepisem resortowym, ponieważ w wykazie A dział IV poz. 9 pkt. 2 powyższego Zarządzenia podane jest stanowisko „maszynista sprężarek”, a nie „maszynista”, natomiast w wykazie A dziale II poz. 1 pkt. 12 zarządzenia podane jest stanowisko „ślusarz remontowy urządzeń energetycznych” a nie „ślusarz” (decyzja k. nienumerowane, t. II a.e.).

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie (odwołanie, k. 5 a.s.).

Wnioskodawca w okresie od 19 października 1979 r. do 14 marca 1983 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w Łęcznej jako górnik pod ziemią. Z dniem 15 marca 1983 r. na podstawie porozumienia pomiędzy zakładami pracy wnioskodawca jako pracownik Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w Łęcznej zatrudniony został w Zakładach Metalurgicznych „URSUS” na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy (następnie Zakład Usług Energetycznych – Odlewnia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Lublinie) (zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 533 akt KPU, pismo, k. 3 akt osobowych k. 40 a.s.).

Z tym dniem wnioskodawca został przydzielony do Służby Głównego Energetyka, gdzie świadczył pracę na stanowisku maszynisty sprężarek i dmuchaw. W umowie strony ustaliły, że praca będzie wykonywana w ruchu ciągłym. Wynagrodzenie wnioskodawcy wypłacano w VIII stawce zaszeregowania w wysokości 35,00 zł za godzinę oraz premię zgodnie z obowiązującym regulaminem premiowania. Od dnia 1 czerwca 1983 r. wynagrodzenie wnioskodawcy wzrosło do 36,00 zł za godzinę (umowa o pracę, k. 1 akt osobowych, k. 40 a.s., angaż, k. 2 akt osobowych, k. 40 a.s., świadectwo pracy, k. 534 akt KPU).

W związku ze złożeniem egzaminu kwalifikacyjnego w zawodzie maszynisty sprężarek i dmuchaw #### #### od dnia 1 stycznia 1984 r. zmieniono kategorię zaszeregowania na grupę X z wynagrodzeniem w kwocie 38,00 zł za godzinę (protokół, k. 3 akt osobowych, k. 40 a.s., angaż, k. 5 akt osobowych, k. 40 a.s.).

Od 1 grudnia 1984 roku w związku z wdrożeniem zakładowego sytemu wynagradzania zgodnego z Porozumieniem z dnia 23 listopada 1984 r. zawartym pomiędzy pracodawcą, a Samorządnym Związkiem Zawodowym Pracowników Zakładów Metalurgicznych „Lublin” zmieniono wnioskodawcy warunki płacy poprzez ustalenie stawki wynagrodzenia w IX grupie zaszeregowania w wysokości 77,00 zł za godzinę (zawiadomienie, k. 6 akt osobowych , k. 40 a.s.).

Następnie wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło od 1 maja 1985 r. 83 zł za godzinę, od 1 stycznia 1986 r. 89 zł za godzinę, od 1 kwietnia 1986 r. 96 zł za godzinę (angaże, k. 7-13 a.s.).

Dnia 4 listopada 1986 r. pracodawca zatrudnił wnioskodawcę na okres próbny, a po jego upływie na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy powierzając mu od 1 listopada 1986 r. obowiązki maszynisty sprężarek i dmuchaw – ślusarza remontowego z wynagrodzeniem w IX grupie zaszeregowania w wysokości 96 zł za godzinę. Wówczas przydzielono wnioskodawcę do Wydziału Energetycznego w PEN. Ponadto ustalono, że praca będzie wykonywana w ruchu ciągłym (umowa o pracę, k. 14 akt osobowych, k. 40 a.s.).

W czasie zatrudnienia wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy ulegała zmianie, by ostatecznie na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosło ono miesięcznie 1.077,50 zł. Wynik wyceny natomiast wg. Analityczno – Punktowej metody „URSUS 94” wyniósł 250 pkt. (angaże, k. 15-37 akt osobowych, k. 40 a.s.).

Dnia 1 września 1999 r. wnioskodawca otrzymał zawiadomienie o przejściu z dniem 1 października 1999 r. Odlewni Żeliwa w Lublinie w zakresie objętym likwidowanym Wydziałem na Spółkę Zakład Usług Energetycznych – Odlewnia Sp. z.o.o. z/s w Lublinie. W związku z powyższym nowy pracodawca dnia 1 października 1999 r. zawarł z wnioskodawcą umowę o pracę, zgodnie z którą wnioskodawca zatrudniony został w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ślusarz z wynagrodzeniem zasadniczym w kwocie 1.077,50 zł. Natomiast wynik wyceny wg. Analityczno – Punktowej metody „URSUS 94” wyniósł 250 pkt. W umowie przewidziano, iż praca będzie odbywała się w ruchu ciągłym (zawiadomienie, k. 38 akt osobowych, k. 40 a.s., umowa o pracę, k. 39 akt osobowych, k. 40 a.s.)

Do zadań wnioskodawcy w czasie trwania 8 godzinnej zmiany należała obsługa bezpośrednia pięciu sprężarek, z których powietrze było wykorzystywane do produkcji. Praca odbywała się w systemie trzy zmianowym. Na każdej zmianie znajdowało się 3 maszynistów w ciągłej pracy, bowiem sprężarka pracowała przez 24 godziny.

Wraz z wnioskodawcą od 1 czerwca 1984 roku do 31 marca 2000 roku zatrudniony był #### #### początkowo na stanowisku mistrza, następnie starszego mistrza, a kolejno kierownika wydziału energetycznego. Sprawowałem on nadzór techniczny i kadrowy nad oddziałem sprężarkowni. Planował remonty i przeglądy sprężarek i decydował o dodatkowym zatrudnieniu w godzinach nadliczbowych maszynistów. Był również przełożonym wnioskodawcy, jako kierownik wydziału energetycznego

Na stanowisku zajmowanym przez wnioskodawcę warunki pracy były trudne. Panował tam hałas ponad 100 decybeli o wysokiej częstotliwości do 8.000 herców jak również wysoka temperatura nawet do 50 - 60 stopni. Unosiły się również opary oleju turbinowego, a praca odbywała się w pozycji nachylonej. Ponadto na podłodze znajdował się wyciekający olej, przez co było ślisko i mokro. Praca była również niebezpieczna, niejednokrotnie zdarzył się bowiem wybuch rozrusznika. Z racji panujących warunków wnioskodawca posiadał odzież ochronna, rękawice, kask. Należał mu się również posiłek regeneracyjny. Wnioskodawcy wypłacano również dodatek z tytułu pracy w warunkach szkodliwych.

Sprężarka, którą obsługiwał wnioskodawca służyła do całej produkcji. W zakładzie produkowano odlewy oraz wytapiało się surówkę stali. Praca wnioskodawcy polegała na załączaniu, przyłączaniu i wyłączaniu sprężarki. Wykonywał on wszelkie czynności przy bezpośredniej obsłudze stacji sprężarek i sprężonego powietrza na stacji sprężarek (sprężarkowni), gdzie znajdowało się pięć takich urządzeń. Każda sprężarka była wyposażona w pulpit sterowniczy i wykorzystywała 3 główne obiekty, tj. wodę, olej, powietrze sprężała powietrze atmosferyczne do żądanego przez procesy technologiczne ciśnienia. Wnioskodawca czuwał aby proces nie został przerwany i utrzymać wszystkie sprężarki w należytym stanie technicznym i w stałej gotowości do pracy. Sprężarki, które obsługiwał wnioskodawca posiadały moc 1800 KW, milion osiemset WAT o napięciu 6000 V i każda ważyła 13,5 tony. Celem przygotowania sprężarki do pracy należało podgrzać 750 litów oleju, który znajdował się w sprężarce. Na zbiorniku znajdował się silnik oraz sprężarka turbinowa, która miała obroty 30.000. W pierwszej kolejności wnioskodawca zagrzewał olej, a następnie włączał mniejszą sprężarkę, celem włączenia powietrza sterowniczego. Czynności te bowiem były niezbędne do pracy sprężarki. Następnie wnioskodawca zakręcał na chłodnicy olejowej zawór, włączał pompkę wstępnego smarowania, która miała za zadanie rozgrzać łożyska sprężarki aby uzyskać odpowiednią temperaturę 30 stopni. Odkręcał również wówczas zawory z wodą chłodzącą i sprawdzał czy są odpowiednie parametry pracy sprężarki, w szczególności odnośnie temperatury, przepływu oraz czy nie występuje wyciek wody lub oleju. Parametry były sprawdzane przez wnioskodawcę na bieżąco, co godzinę dokonując ich spisu. Wnioskodawca sprawdzał również czy nie spada ciśnienie na sprężarce, a jeżeli sytuacja taka nastąpiła włączał kolejną. Jeśli zaś był nadmiar powietrza to wyłączał jedną ze sprężarek. Na sprężarkach znajdowały klapy sterownicze wlotowa i wylotowa, które wnioskodawca również obsługiwał, dbając o odpowiedni poziom ciśnienia,

W czasie zatrudnienia jako ślusarz remontowy wnioskodawca pracował faktycznie w dalszym ciągu na stanowisku maszynisty sprężarek. Objęcie stanowiska ślusarza remontowego spowodowane było bowiem faktem, iż było ono wyżej uszeregowane, przekładało się na otrzymywanie przez wnioskodawcę wynagrodzenie. W rzeczywistości jednak czynności ślusarza remontowego wnioskodawca wykonywał sporadycznie, tylko w sytuacji, gdy następował remont sprężarek. Wówczas, jeżeli zachodziła potrzeba wsparcia ekipy remontowej wnioskodawca wykonywał ją w godzinach nadliczbowych. Czynności te były wykonywane wyłącznie w sprężarkowni, gdzie wnioskodawca stale wykonywał pracę w charakterze maszynisty sprężarek i dmuchaw.

Na sprężarkowni nie było dmuchaw – urządzeń dających mniejsze ciśnienie powietrza. Znajdowały się w innych częściach zakładów. Wnioskodawca ich nie obsługiwał, albowiem był zaangażowany w obsługę i utrzymanie w działaniu sprężarek (zeznania wnioskodawcy, k. 30-32 a.s., k. 49 a.s., zeznania #### ####, k. 47v-49 a.s.).

Dnia 8 lutego 2000 r. w związku z zaprzestaniem działalności przez Zakład Usług Energetycznych Odlewnia Sp. z.o.o. w Lublinie w upadłości oraz brakiem środków na wynagrodzenie umowa z wnioskodawcą została rozwiązana, natomiast stosunek pracy ustał z dniem 31 marca 2000 r. (rozwiązanie umowy o pracę, k. 41 akt osobowych, k. 40 a.s., świadectwo pracy, k. 534 akt KPU). (rozwiązanie umowy o pracę, k. 41 akt osobowych, k. 40 a.s.).

W czasie zatrudnienia wnioskodawca od dnia 21 do 26 października 1993 r. oraz od dnia 12 września do 10 listopada 1994 r. był uprawniony do zasiłku chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego (zaświadczenie, k. 536 akt KPU).

Wnioskodawca nie ubiegał się o wcześniejszą emeryturę z uwagi na brak 25 - letniego stażu pracy na dzień 31 grudnia 1998 roku (zeznania wnioskodawcy, k. 30-32 a.s., decyzja, nienumerowane akta KPU).

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Przystępując do oceny dowodów osobowych należy stwierdzić, że przesłuchany w sprawie świadek to osoba obca dla ubezpieczonego. Świadek #### #### w tym samym zakładzie pracy wykonywał czynności początkowo na stanowisku mistrza, następnie starszego mistrza, a kolejno kierownika wydziału energetycznego. Sprawował on wówczas nadzór techniczny i kadrowy nad oddziałem sprężarkowni, będąc bezpośrednim przełożonym wnioskodawcy.

Wskazane okoliczności pozwalają w ocenie Sądu na przyjęcie, że świadek ten posiada niezbędne wiadomości dotyczące okoliczności zatrudnienia ubezpieczonego w Zakładzie Usług Energetycznych – Odlewnia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Lublinie, zakresu wykonywanych przez jego obowiązków oraz warunków panujących na zajmowanym przez niego stanowisku. Zeznania świadka były logiczne, spójne oraz zbieżne z zeznaniami wnioskodawcy, a nadto treścią dokumentów znajdujących się w jego aktach osobowych, wobec czego Sąd uznał je za wiarygodne.

Należy wskazać, że organ rentowy nie podniósł okoliczności, które mogłyby godzić w wiarygodność tychże zeznań. Świadek w sposób jednoznaczny zeznał, że ubezpieczony zajmował się obsługą sprężarek oraz sporadycznie brał udział w zaplanowanych przeglądach i remontach, które następowały poza godzinami pracy wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy podzielił i uznał za szczere zeznania wnioskodawcy. Były one logiczne, jasne i zgodne ze zgromadzonymi w sprawie dowodami z dokumentów i zeznaniami świadków. Sąd dał wiarę wnioskodawcy w zakresie, w jakim opisał czynności wykonywane przez niego w trakcie spornego okresu zatrudnienia, a także panujące warunki pracy. Na wiarę zasługiwały także zeznania wnioskodawcy, w których wskazał, że w całym spornym okresie zatrudnienia wykonywał jednakowe czynności, niezależnie od nazwy stanowiska pracy. Fakt ten potwierdził świadek#### ####, a pozwany organ rentowy nie przedstawił żadnego przeciwdowodu.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił także w oparciu o powołane dowody z dokumentów, których ani treść ani forma nie budziły żadnych wątpliwości co do ich autentyczności.

Odnośnie sprawy świadectwa pracy z dnia 31 marca 2000 roku Sąd Okręgowy oceniając jego wiarygodność miał na uwadze, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ani świadectwo pracy ani świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający te świadectwa nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwa pracy i świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktować należy, jako dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., które stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Tym samym treść świadectwa pracy i  świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 marca 2013 r., III AUa 1338/12).

Faktem jest, iż pracodawca w pkt. 8 świadectwa pracy nie wymienił pełnych nazw stanowisk jakie zajmował wnioskodawca, a stanowiska tam wymienione nie są zbieżne ze stanowiskami określonymi w pkt. 2 jednakże wynik postępowania dowodowego w sposób jednoznaczny wykazał, iż w czasie zatrudnienia w Zakładzie Usług Energetycznych Odlewnia Sp. z.o.o. w Lublinie wnioskodawca wykonywał prace maszynisty sprężarek i dmuchaw, tj. prace polegające na bezpośredniej obsłudze sprężarek wymienione w Wykazie A, Dziale XIV poz. 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co odpowiada stanowisku wymienionym w wykazie A dział IV poz. 9 pkt. 2 zarządzenia nr 3 Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1983 r., a także „ślusarza remontowego urządzeń energetycznych” wymienioną w Wykazie A, Dziale II w/w rozporządzenia, co z kolei odpowiada rodzajowi pracy określonej w wykazie A dziale II poz. 1 pkt. 12 zarządzenia nr 3 MPiPM.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 roku, poz. 1340) rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Warunki jej przyznania precyzuje art. 21 cytowanej ustawy, który stanowi, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 roku, poz. 504), wynoszący, co najmniej 15 lat. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z treścią art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Tym samym, aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 roku udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

Rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 roku, sygn. K 27/09, OTK-A z 2010 roku, Nr 9, poz. 109).

Według art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 cytowanej normy prawnej stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zmianami) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Jednocześnie przepis art. 1 § 2 rozporządzenia stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

W niniejszej sprawie było bezspornym, że skarżący nie jest uprawniony do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a na dzień 1 stycznia 1999 roku nie legitymował się 25-letnim stażem pracy (23 lata, 3 miesięcy i 16 dni okresów składkowych oraz 2 miesiące i 5 dni okresów nieskładkowych – vide decyzja o ustaleniu kapitału początkowego – nienumerowane akta KPU) i 15-letnim okresem wykonywania pracy tego rodzaju.

Przechodząc natomiast do oceny, czy wnioskodawca spełnia warunek legitymowania się, co najmniej 15–letnim stażem pracy w warunkach szczególnych należy wskazać, że skarżący przedstawił świadectwo pracy z dnia 31 marca 2000 roku gdzie wskazano, iż w czasie zatrudnienia w Zakładzie Usług Energetycznych Odlewnia Sp. z.o.o. w Lublinie wykonywał pracę, maszynisty sprężarek i dmuchaw, maszynista sprężarek i dmuchaw – ślusarz remontowy oraz ślusarz. W pkt. 8 ponadto wskazano, iż wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jako maszynista i ślusarz.

Organ rentowy zakwestionował powyższe świadectwo pracy, z uwagi na znajdujące się w nim niekompletne informacje o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach. W treści tego dokumentu bowiem pracodawca podał, iż wnioskodawca zajmował stanowisko maszynisty, powołując się na wykaz A dział IV poz. 9 pkt. 2 oraz pracował na stanowisku ślusarz powołując się na wykaz A dział II poz., 1 pkt 12 zarządzenia nr 3 Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1983 r. Organ rentowy zauważył przy tym, iż stanowisko to nie jest zgodne z powołanym przepisem resortowym, ponieważ w wykazie A dział IV poz. 9 pkt. 2 powyższego Zarządzenia podane jest stanowisko „maszynista sprężarek”, a nie „maszynista”, natomiast w wykazie A dziale II poz. 1 pkt. 12 zarządzenia podane jest stanowisko „ślusarz remontowy urządzeń energetycznych” a nie „ślusarz”

W tym zakresie należy zauważyć, iż błędne wystawienie dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy tego rodzaju lub nawet ich brak, nie stanowi wystarczającej podstawy do przyjęcia, że pracownik nie wykonywał pracy w takich warunkach. Obowiązek sporządzenia dokumentacji w tym zakresie obciąża pracodawcę, w związku, z czym wyciąganie wobec pracownika jakichkolwiek negatywnych konsekwencji braku lub błędnego jej sporządzenia byłoby dla niego nazbyt krzywdzące. Należy mieć na uwadze fakt, że w postępowaniu sądowym nie znajdują zastosowania ograniczenia w zakresie dopuszczalnych źródeł dowodowych, ustanowione na potrzeby postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a wynikających z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe (Dz. U. z 2011 roku, Nr 237, poz. 1412). Zasadniczym celem postępowania sądowego jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Ułatwia to art. 473 k.p.c., który wprost stanowi, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, sygn. akt III UZP 6/84, LEX nr 14625; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku, sygn. akt III UZP 48/84, LEX nr 14630, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2013 roku, sygn. akt III AUa 808/12, LEX nr 1313299). Z przedstawionym poglądem i wynikającymi z niego wnioskami Sąd Okręgowy w pełni się zgadza.

Wskazać również należy, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2020 roku (sygn. akt III UZP 3/20, LEX nr 3071396) przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, warunkującego prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). W tej kwestii zauważyć należy, ze przedłożone przez wnioskodawcę świadectwo pracy z dnia 31 marca 2000 roku nie uwzględniało powyższego stanowiska, wobec czego Sąd ustalając staż pracy tego rodzaju wyłączył okresy zasiłków chorobowych od 21 do 26 października 1993 r. oraz od 12 września do 10 listopada 1994 r. (zaświadczenie - k. 536 akt KPU) – łącznie 2 miesiące i 6 dni.

Co istotne, stosownie do utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, Lex nr 528152, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNP 2002/11/272). W wyroku z dnia 22 kwietnia 2009 roku, II UK 333/08, LEX nr 1001310 Sąd Najwyższy wskazał, iż w spornych przypadkach, uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia. Co więcej, dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 roku, sygn. akt II UK 21/10, Lex nr 619638), por również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 roku, sygn. akt II UK 395/13, LEX nr 1455235).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło również ustalić, że ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu w Zakładzie Usług Energetycznych – Odlewnia Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Lublinie) od dnia 15 marca 1983 r. do 20 października 1993 r., od dnia 27 października 1993 r. do dnia 11 września 1994 r. oraz od dnia 11 listopada 1994 r. do dnia 31 marca 2000 r. prace polegające na bezpośredniej obsłudze sprężarek wymienione w Wykazie A, Dziale XIV poz. 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, na stanowisku maszynisty sprężarek wymienionym w Wykazie A, Dziale XIV, poz. 9, pkt 2 załącznika do Zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 czerwca 1985 roku, w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego, tj. prace polegające na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie wymienione w Wykazie A, Dziale XIV poz. 25 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odnosząc się do natomiast do wskazanego w świadectwie pracy z dnia 31 marca 2000 r. stanowiska ślusarza remontowego wskazać trzeba, iż w toku postępowania wnioskodawca przyznał, iż czynności w tym charakterze wykonywał jedynie sporadycznie. Faktem jednak jest, iż prace te były wykonywane w tych samych warunkach, również na hali sprężarek, gdzie wnioskodawca pracował na co dzień i w tych samych warunkach, w związku z powyższym Sąd nie miał powodu do odliczenia tego okresu.

Należy mieć tutaj na uwadze wyrok Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2012 r. (sygn. akt II UK 103/11), w którym wskazał on, iż pracownik, który u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) wykonywał różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie powinien być pozbawiony uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury.

Przekładając powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy zauważyć należy, iż praca na stanowisku ślusarza remontowego wymieniona została w Wykazie A, Dziale II rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co odpowiada rodzajowi pracy wymienionej w Wykazie A, Dziale III, poz. 1, pkt 12 załącznika do Zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 czerwca 1985 roku, w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego, tj. prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

Powyżej wskazane okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach stanowią 16 lat,10 miesięcy 13 dni, co z okresem niespornym wynoszącym 7 lat, 8 miesięcy i 4 dni znacznie przekracza wymagany 15 letni staż pracy. W związku z powyższym zaskarżoną decyzję należało zmienić i ustalić #### #### prawo do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Z tych względów i na podstawie powołanych przepisów oraz na mocy art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.