Zadeklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek a brak zysku z działalności – podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie w swojej decyzji stwierdził, że klientka Kancelarii Radcy Prawego Daniela Paul, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu ustalonym przez organ okresie oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w tym samym okresie. W uzasadnieniu wskazano, że ubezpieczona (nasza klientka) nie wykonywała działalności gospodarczej w ustalonych okresach, nie osiągnęła przychodów, a działania przez nią podejmowane miały wyłącznie na celu pozorowanie, iż faktycznie działalność gospodarcza była i jest przez stronę wykonywana.

Stanowisko ZUS-u w omawianej sprawie - zarzut pozornego prowadzenia działalności gospodarczej w celu uzyskania świadczeń.

Organ rentowy nie kwestionował okoliczności, że działalność naszej klientki była zgodna z posiadanymi przez nią: wykształceniem i kompetencjami, a stan zdrowia ubezpieczonej nie sprowadzał niezdolności do wykonywania czynności będących przedmiotem działalności gospodarczej, poza okresami braku takiej zdolności potwierdzonymi zaświadczeniami lekarskimi. Zwolnień tych organ rentowy nie poddawał kontroli, co do ich zasadności. Zarzucił jednak klientce reprezentowaną przez mecenasa Daniel Paul pozorowane działania oraz brak faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej, co miało na celu jedynie uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Stan faktyczny sprawy o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Ubezpieczona (nasza klientka) prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą. Jej przedmiotem była nauka języków obcych. Ma wykształcenie wyższe, jako że ukończyła studia licencjackie na kierunku filologia angielska. Co więcej studiowała na Uniwersytecie w Sunderland. Prowadziła również zajęcia jako nauczycielka języka angielskiego.

Na prowadzenie działalności gospodarczej klientka uzyskała środki finansowe z Funduszu Pracy, przyznane przez Powiatowy Urząd Pracy w Lublinie w ramach programu „Biznes z przedsiębiorcą". Z uzyskanych dotacji ubezpieczona zakupiła książki, pomoce naukowe oraz samochód osobowy jako środek transportu do uczniów.

Otworzyła także rachunek bankowy dla osób prowadzących działalność gospodarczą, następnie zawarła umowę z biurem rachunkowym. Zaczęła poszukiwać zleceń oraz uczniów. Dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W deklaracjach rozliczeniowych początkowo wykazała podstawę wymiaru składek w wysokości nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. 525 zł, natomiast w kolejnych miesiącach wykazała wysoką podstawę wymiaru składek w wysokości 9 897,50 zł.

Ze względu na charakter wykonywanej działalności oraz jednoosobowe działanie przez stronę, ubezpieczona uznała, że najskuteczniejszym sposobem pozyskania klientów jest tzw. marketing szeptany i polecanie jej wśród znajomych przez nią samą oraz inne osoby zadowolone z jej usług. Co do zasady nie było to założenie niewłaściwe i mogło skutkować znalezieniem osób chętnych do współpracy.

Wielokrotnie reklamowała swoje usługi na terenie Lublin, Świdnika i okolic, aktywnie dążyła do zdobycia klientów. Rozwieszała ogłoszenia, składała oferty zainteresowanym i prosiła o polecanie jej osobom chętnym do nauki języka angielskiego. Nie zaprzestała zatem działań stanowiących niezbędny element wykonywania działalności w postaci indywidualnego świadczenia usług edukacyjnych. Prowadziła działalność na własny rachunek i ryzyko. Bez wątpienia dążyła przy tym do uzyskania zarobku i nie planowała udzielać lekcji charytatywnie, lecz otrzymywać za nie stosowne wynagrodzenie. Dysponowała materiałami, które nabyła w początkowym okresie działalności i oferowała nawiązanie przynajmniej czasowej współpracy z klientami.

Niestety, kolejne schorzenia członków rodziny uniemożliwiały jej nie tylko regularne nauczanie, ale również utrzymanie dobrej opinii na rynku w kontekście dyspozycyjności. Nie oznacza to jednak, że nie miała prawa być przekonana, że kłopoty zdrowotne jej rodziny wkrótce się skończą i będzie mogła kontynuować działalność. Przeciwne oczekiwania wykluczałyby kobiety zachodzące w ciążę lub posiadające małe dzieci na szereg lat z rynku pracy z uwagi na konieczność przewidywania problemów potomstwa ze zdrowiem, które to kłopoty występują statystycznie często. Twierdzenia organu rentowego, iż klientka Kancelarii nie miała żadnej realnej perspektywy prowadzenia działalności z uwagi na choroby dzieci są zatem bezpodstawne.

Niestety, w konsekwencji, iż często zapadała na choroby i przeziębienia, na które chorowały jej dzieci prowadzenie działalności gospodarczej było bardzo utrudnione. Uzyskując informację o możliwości zatrudnienia w szkole podstawowej dokonała wówczas wykreślenia wpisu z ewidencji działalności gospodarczej.

Okoliczności sporne w omawianej sprawie.

Okolicznością sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy w ustalonym okresie nasza klientka prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą powinna podlegać ubezpieczeniom na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (aktualnie tj. Dz.U. 2019, poz. 300 ze zm.).

Kto podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym?

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Osoby te podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ustawy), zaś dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 13 pkt 1 ustawy osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone.

Kogo uważa się za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą?

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a.

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (tj. Dz.U. 2019, poz. 1292 ze zm.), działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Ważne!

Podstawą do powstania obowiązku ubezpieczeń jest faktyczne wykonywanie działalności pozarolniczej, w tym gospodarczej na zasadzie art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Działalność ta winna być wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Stopień natężenia aktywności osoby prowadzącej przedmiotową działalność może być przy tym różny.

Co to jest działalność gospodarcza?

W myśl art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm., w) działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Na zasadzie art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018 r. (Dz.U. 2018 r., poz. 646 ze zm.) obowiązującej od dnia 30 kwietnia 2018 r. działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. W świetle obu powołanych przepisów działalność gospodarczą cechuje prowadzenie jej na własny rachunek i ryzyko przedsiębiorcy, charakter zarobkowy, zorganizowany i ciągły.

Przesłanki do zakwalifikowania danej działalności jako działalności gospodarczej.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że dla zakwalifikowania danej działalności jako działalności gospodarczej istotne znaczenie ma jej ciągłość i zarobkowy charakter.

Ciągłość działalności gospodarczej ma dwa aspekty:

1. powtarzalność czynności, pozwalająca na odróżnienie działalności gospodarczej od jednostkowej umowy o dzieło lub zlecenia albo umowy o świadczenie usług, które same w sobie nie składają się jeszcze na działalność gospodarczą,
2. zamiar niekrótkiego prowadzenia działalności gospodarczej.

Podkreśla się również, że prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie czynności należących do zakresu tej działalności, lecz także zmierzających do zaistnienia takich czynności gospodarczych czynności przygotowawcze, w tym poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych; wszystkie te czynności pozostają w ścisłym związku z działalnością usługową, zmierzają bowiem do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania.

Uwaga!

Faktyczne niewykonywanie działalności gospodarczej w czasie oczekiwania na kolejne zamówienie lub w czasie ich poszukiwania, nie oznacza zaprzestania prowadzenia takiej działalności i nie powoduje uchylenia obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Kwestia ryzyka gospodarczego - przestój w wykonywaniu działalności gospodarczej

Klientka Kancelarii nie negowała, iż w okresie objętym zaskarżoną decyzją nie osiągała przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Z działalnością gospodarczą związana jest bowiem konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Należy liczyć się z ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności gospodarczej. Przerwy w świadczeniu usług w ramach wykonywanej działalności gospodarczej z tytułu zasiłku chorobowego oraz zasiłku opiekuńczego nad małoletnimi córkami, w kontekście istnienia chorób wieku dziecięcego u córek naszej klientki, a także istniejących u niej schorzeń, nie powinny powodować utraty statusu przedsiębiorcy.

Jak podkreślił to Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 25 lutego 2016 roku, (III AUa 1654/15, Legalis nr 1435304), nawet przynoszenie strat przez daną działalność zarówno przejściowo, jak i w dłuższych okresach, nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej. Należy bowiem liczyć się z możliwością nieuzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, czyli poniesienia straty. Tym samym o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia (cel).

O zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia

Istotne kwestie w omawianej sprawie przemawiające za prowadzeniem przez klientkę kancelarii działalności gospodarczej

W sprawie naszej klientki istotnym było, iż ani w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia trzeciego dziecka, ani w okresie późniejszym, nie wykreśliła ona działalności gospodarczej z rejestru, nie dokonała też jej zawieszenia. Ponadto, ponosiła koszty utrzymania działalności, w tym koszt obsługi księgowej oraz oferowała swoje usługi osobom, z którymi współpracowała przed przerwami związanymi z okresami niezdolności do pracy. Same twierdzenia organu rentowego, że działalność faktycznie nie była prowadzona, a ubezpieczona jedynie upozorowała ten fakt, były niewystarczające do uznania, iż tytuł ubezpieczenia nie powstał.

Jej działania w świetle zeznań świadków były stałe, nieamatorskie, nieokazjonalne, z elementami organizacji, planowania i zawodowości rozumianej jako fachowość, znajomość rzeczy oraz specjalizacja. Podejmowane przez nią czynności miały na celu osiągnięcie zysku. Nasza klientka była zmuszana okresowo ograniczać zakres tej działalności z uwagi na sytuację zdrowotną. Zamiar ciągłej pracy w charakterze nauczyciela języka angielskiego towarzyszył jednak niezmiennie.

Czy ze względu na brak zysku z działalności, zadeklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek w kwocie 9 897,50 zł jest nieusprawiedliwione i działanie to nie zasługuje na ochronę na gruncie ubezpieczeń społecznych?

Takie rozumowanie pomija jednoznaczną treść art. 18 ust. 8 oraz art. 20 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. W świetle tych przepisów wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność gospodarczą mieści się więc w przedziale od 60% do 250% przeciętnego wynagrodzenia i zależy wyłącznie od deklaracji płatnika składek.

Ważne!

Wysokość składek nie jest związana z faktycznie osiągniętym przychodem i jego wysokością, lecz jedynie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną kwotą.

Stanowisko Sądu w omawianej sprawie

Sąd uznał, iż nasza klientka w ramach zaewidencjonowanej pozarolniczej działalności gospodarczej kontynuowała świadczenie usług w zakresie nauki języka obcego. Okoliczność, że z uwagi na stan zdrowia oraz stan zdrowia małoletnich dzieci przebywała na zwolnieniach lekarskich i otrzymywała zasiłki, zdaniem Sądu nie świadczy o braku zamiaru prowadzenia działalności. Wyrok z przedstawianej sprawy zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie: Oddalenie apelacji ZUS-u od wyroku korzystnego dla klientki Kancelarii

Faktyczne prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej implikuje podleganie przedsiębiorcy ubezpieczeniom społecznym z mocy ustawy i nie ma prawnych instrumentów do kwestionowania podlegania tym ubezpieczeniom przez pryzmat zbyt wysoko zadeklarowanej kwoty podstawy wymiaru składek w porównaniu do zysku z działalności, gdyż składka nie pozostaje w żadnym prawnym związku z faktycznym przychodem przedsiębiorcy i jego wysokością, lecz jedynie z istnieniem tytułu do ubezpieczeń. Przepisy nie dopuszczają tu żadnej uznaniowości.

W judykaturze podkreśla się, że prowadzenie działalności gospodarczej może polegać również na wykonywaniu czynności zmierzających do zaistnienia czynności gospodarczych składających się na określony rodzaj działalności, takich jak poszukiwanie klientów, zamieszczanie ogłoszeń reklamujących działalność czy załatwianie spraw urzędowych z nią związanych. Czynności te pozostają bowiem w ścisłym związku z działalnością usługową i zmierzają do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania.

Na zasadzie art. 13 pkt 4 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu z tego tytułu.