Przyznanie rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na stanowisku aparatowy gazów technicznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie przyznał wnioskodawcy (klientowi naszej Kancelarii) prawo do emerytury od osiągnięcia wieku emerytalnego, odmawiając jednocześnie ubezpieczonemu przyznania prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż na dzień 1 stycznia 2009 roku nie został udowodniony przez wnioskodawcę 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wobec czego brak jest podstaw do przyznania prawa do rekompensaty.

Przyczyny odmowy przyznania ubezpieczonemu rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach

Organ rentowy odmówił zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych następujących okresów zatrudnienia:

  • w zakładzie pracy, który w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie podał charakteru wykonywanej pracy zgodnego z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, a wpisano zajmowane stanowisko „aparatowy” (nie podano stanowiska w miejscu do tego wyznaczonym).
  • w spółce, która w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach nie wskazała charakteru wykonywanej pracy (w miejscu gdzie należało określić charakter wykonywanej pracy wpisano ponownie stanowisko na jakim wnioskodawca pracował, tj. „odlewnik wyrobów ceramicznych”).
  • w spółce, ponieważ w świadectwie pracy podano stanowisko „aparatowy gazów technicznych”, które nie jest zgodne ze stanowiskiem podanym w przepisach resortowych, tj. zarządzeniu nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku, gdzie w dziale III, poz. 67, pkt 2 widnieje stanowisko „aparatowy stacji redukcyjnej i rozdzielczej gazu”.

W związku z tym, iż wnioskodawca nie udowodnił w ocenie organu rentowego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił mu przyznania rekompensaty.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1924, tekst jedn. ze zm.), rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej

Jakie warunki ubezpieczony musi spełnić by przysługiwało mu prawo do rekompensaty?

Warunki przyznania tego dodatku precyzuje art. 21 cyt. ustawy, który stanowi, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270, tekst jedn. ze zm.), wynoszący co najmniej 15 lat. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z treścią art. 23 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 173 i art. 174).


Obrazek na blogu w artykule na temat przyznania przez Sąd prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych za pracę na stanowisku aparatowy gazów technicznych

Tym samym, aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 roku udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

Celem rekompensaty jest bowiem zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Czy praca wykonywana przez klienta była pracą w warunkach szczególnych?

Pracę można uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych, jeśli zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej pracownik jest zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wykaz tego typu spraw jest zawarty w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983, nr 8, poz. 43).

W niniejszej sprawie kwestią sporną była okoliczność, czy wnioskodawca legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. Wskazać jednak należy, że brak świadectwa pracy informującego o zatrudnieniu w szczególnych warunkach, bądź też wskazanie niewłaściwych przepisów w tym przedmiocie, nie może powodować negatywnych konsekwencji dla pracownika.

Dowody w sprawie o przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych

Świadectwo pracy nie jest bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez takie organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2004 roku, sygn. akt III UK 31/04, OSNP z 2005 roku, Nr 1, poz. 13).

Zgodnie, bowiem z treścią art. 473 k.p.c., stanowiącego, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Oznacza to, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Z kolei ustalenie przez Sąd w toku postępowania odwoławczego, że dana praca była wykonywana w szczególnych warunkach jest wystarczającą podstawą do uznania wykonywanej pracy za pracę tego rodzaju.


Stan faktyczny sprawy z odwołania od decyzji organu rentowego

W okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał prace wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm.), w wykazie A, dziale III „W hutnictwie i przemyśle metalowym”, poz. 67 „Obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie” oraz pomocniczo tu stosowanym Zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marcu 1985 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MG z dnia 29 czerwca 1985 r.) w Załączniku nr 1 dziale III, poz. 67 w pkt. 2 aparatowy stacji redukcyjnej i rozdzielczej gazu.

W ślad za wyrokiem Sądu Najwyższego należy podkreślić bowiem, iż przy ustalaniu, czy praca wykonywana była w warunkach szczególnych, kierować się należy przede wszystkim rzeczywistym zakresem obowiązków, a nie nazwą stanowiska pracy (por. wyrok z dnia 19 maja 2011 roku, sygn. III UK 174/10, wyrok z dnia 9 marca 2010 roku, sygn. I UK 324/09; wyrok z dnia 8 czerwca 2011 roku, sygn. I UK 393/10).

Nie ma znaczenia fakt, że wnioskodawca formalnie miał powierzone stanowisko pracy, które nie zostało wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do odpowiedniego aktu resortowego skoro ustalono, że faktycznie świadczył on pracę zaliczaną do wykonywanych w szczególnych warunkach na podstawie przepisów cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów oraz aktu resortowego.

Przy ustalaniu, czy praca wykonywana była w warunkach szczególnych, kierować się należy przede wszystkim rzeczywistym zakresem obowiązków, a nie nazwą stanowiska pracy

W związku z powyższym po zsumowaniu spornego okresu pracy z niekwestionowanym i uznanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych okresem pracy w szczególnych warunkach, wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych znacznie ponad wymagane 15 lat.

Fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, w tym w dokumentach znajdujących się w aktach osobowych, został on zwłaszcza potwierdzony i uszczegółowiony zeznaniami świadków i wnioskodawcy.

Orzeczenie Sądu - zmiana decyzji ZUS-u i ustalenie prawa do rekompensaty

W związku ze spełnieniem przez wnioskodawcę warunku przepracowania co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach, Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Wyrok z przedstawianej sprawy zamieszczaliśmy w dziale Wygrane sprawy w temacie: Sprawa 67: Zmiana zaskarżonej decyzji ZUS-u i przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Autor: Radca prawny Daniel Paul